ARTIGOS
DE EN
POSITIVO
Un
venres, cada quince días, atendo unha cita para expresar en dous mil
caracteres (mil catrocentos coa nova maquetación de la Voz de
Galicia en 2011) reflexións sobre o mundo que nos toca vivir.
Un
compromiso coa humildade do que busca entender e agradecemento a quen
se pare a lelas.
Dende
Esmelle, en positivo.
· · ·
Coa
cabeza ben alta 14/06/2014
A autoestima é un ben escaso en Ferrol,
cidade como poucas na que se mesturan as dificultades para construír
futuro cun espírito crítico, as veces excesivo, que parece
idiosincrático dos seus naturais. Por iso convén destacar co mesmo
rigor crítico as mostras de excelencia cando aparecen e aplaudilas,
tanto para aproveitalas, de ser o caso, e para agradecelas, sempre.
Unha
delas é a excelente exposición “CONSTRUÍNDO FERROL” que sobre
o arquitecto Rodolfo Ucha foi encetada cunha clarificadora
conferencia do profesor Vigo Trasancos e cobre as paredes do Torrente
Ballester con debuxos, planos e fotos. O coidado posto na súa
realización e na materialización do seu máis que xeneroso catálogo
invita a saír á rúa coa cabeza ben alta, para descubrir os
marabillosos deseños do responsable da faciana máis amable da
cidade. Invitaría a deterse sen reparo por rúas, prazas e
edificios, para admirar a mestura de gusto e ousadía do arquitecto
que embeleceu Ferrol.
Outra
boa razón para erguer a cabeza é a concesión pola castelá
Fundación Macario Asenjo Ponce do seu Premio Nacional 2014 á
Asociación de Vecinos Valle de Esmelle por “a súa implicación en
toda a comarca e os seus esforzos por conservar o patrimonio, manter
vivo o medio rural e facelo máis visible e visitable”. O labor
xeneroso e continuado de colectivos como o esmudiense e doutros
barrios axuda a facer un mellor Ferrol.
·
· ·
Frikis
30/05/2014
Polo
visto e oído a voces autorizadas de partidos políticos
maioritarios, o que acaba de pasar nas eleccións europeas é un
fenómeno de “frikis” -os deuses e o inglés me perdoen- que
pasaban por aí e arramplaron algún millón de votos. Tirado, o fai
calquera que se propoña tal empeño: xuntas catro pesos, uns amigos
das redes sociais, unha asemblea nun barrio e xa está, empezan a
chover votos a cachón.
Polo
visto neste país, nestes europeos países, non pasaba nada; a
economía, vento en popa sen problema de burbullas; os servizos
sociais, mellor que o emprego; a corrupción era o destino do corpo
dos que non son santos insignes; os fondos europeos adicáronse
sempre aos mellores fins, coas instalacións a pleno rendemento; as
autoridades responsables de supervisar a economía e a banca alertas
nun horizonte de caixas e bancos saneados e prósperos; os miles de
concellos xestionando eficazmente ata o último céntimo do cidadán,
apoiados polas imprescindibles Deputacións. Un sistema fiscal xusto
onde pagan máis os que máis teñen, sen burladeiros sicavs para
darlle un quite ao touro de Facenda; a Sanidade ben coidada, sen
profesionais contratados por horas; o ensino, ben, cun marco legal
consensuado e centros coidados e dotados. De Europa destacaba un
programa común claro e equilibrador. Normal que o expertos non
entendan isto dos “frikis”. Claro que ningún experto predixo a
caída o Muro de Berlín.
·
· ·
Furtivismo
e saúde 16/05/2014
Cada
marea baixa destaca a presencia de decenas de figuras chantadas nos
esteiros, dobradas pola metade cun pequeno sacho na man e unha bolsa
de rede ao lado das botas verdes. Vanse movendo entre a lama
extraendo ilegalmente as ameixas dos bancos marisqueiros da ría ata
rematar a faena. Achéganse entón á ribeira, miran aos lados de
esguello e saen a terra. Algún, incluso, lava as botas e aparellos
na mesma fonte pública que usan paseantes e deportistas do paseo
marítimo. Son “os furtivos”, homes e mulleres que desbordan os
servizos de vixilancia de confrarías e autoridades, en especial nas
épocas de crise, nas que conseguir traballo é unha entelequia.
Á
parte do dano aos mariscadores legais, o marisco contaminado que
extraen pode ir a autoconsumo, a particulares ignorantes do perigo e,
temo, algún que outro hostaleiro. As ameixas, vieiras e demais
bivalvos deben depurarse para liberalos da carga de bacterias,
toxinas e metais pesados que acumulan ao filtrar as augas para obter
o seu alimento. Son un perigo para a saúde cando non se tratan por
depuración. A garantía para o consumidor é mercar as bolsas
precintadas, tal como saen das depuradoras pero, como sabe o cliente
de hostalería que o establecemento cumpre as normas? Urxe un sistema
de inspección sanitaria como o que erradicou a troita de río dos
pratos; actuar na comercialización é a única garantía para a
saúde.
·
· ·
Guau,
Brumm! 2/05/2014
Vaia
por diante, teño dous cans, pero non moto nin quad. Gústame pasear
onde a praia durante todo o ano, así que coincido con outras
persoas. Algúnhas pasean, outras levan cans soltos, os menos con
correa. Tamén hai motoristas como facendo un Dakar local, acometendo
dunas a chimpos e levantando vexetación que non rexenerará. Non é
raro cruzar un quad ou ver as indelebles pegadas que deixaron as súas
rodas.
Aos
meus cans gústalles a praia tanto coma min; corren pola area e
métense nas charcas con gusto, pero tan so van fóra do verán,
cando os areais están desertos e, sempre, camiñando ao meu redor;
no meu peto van bolsas para retirar os seus excrementos, os demais
non teñen que participar dos seus restos, o mar non ten que ser o
limpador do meu paseo.
Cando
leo que se propón Santa Comba como praia autorizada para pasear os
cans en verán, lembro as parellas que poderían criar nela de
pernileiro común e píllara papuda (o primeiro escasísimo en
Galicia, a segunda cun plan de protección) de non ter a presión das
visitas humanas e caninas. Sei tamén que hai na zona centos de
quilómetros de pistas de terra, estradiñas e camiños con pouco
tráfico e fermosas vistas para acoller eses paseos e así axudar a
conservar a biodiversidade local. Hai alternativas ao lecer menos
agresivas, con opcións de paseo ou práctica do motorismo
respectuosas coas praias e os seus habitantes.
·
· ·
Scouts
18/4/2014
Fanse
en 2014 os cincuenta anos da creación en Ferrol do Grupo 19 dos
Scouts. No cincento panorama que os anos 60 pintaba para a rapazada
ferrolá, aquela iniciativa aparecida coas siglas de OPAM, Obra para
Ayuda de los Muchachos, abría a vía que retomou o escultismo, mal
visto polo réxime de Franco queza pola súa anglofobia ou
xermanofilia, que tanto ten, o que obrigou a súa desaparición
pública. A opción de facer actividades de aire libre pasaba entón
polo tempo na aldea, que moitos tivemos a sorte de vivir, ou a
pertenza á Organización Juvenil Española, a OJE, que garantía
poder acceder a boas instalacións coma Gandarío. En torno aos
"escaus" foise reunindo un fato de rapaces, logo tamén
rapazas nas "guías", xuntos por un ambiente atractivo polo
xeito de facer actividades variadas, -reunións, marchas, mantemento
das modestas instalacións, a primeira banda de gaitas, campamentos,
barcos..., nun réxime de autoxestión e responsabilidade persoal que
está no cerne da iniciativa de Baden Powel. Dende logo era o máis
parecido a un sistema democrático que se podía atopar naqueles
tempos. Non sei os centos de xentes que pasamos polo 19, mais estou
certo da positiva pegada desa experiencia na vida dos que logo foron
soldadores, médicos, músicos, xornalistas, militares, ou
profesores. A sociedade, en suma, beneficiouse daquela proposta para
"deixar un mundo mellor que o que atopaches".
·
· ·
Educación
de chancla 04/04/2014
Hai
un vídeo que circula polas redes (La chancla) que aclara con humor
porque os nenos latinos "son tan bien portados", xa se
decatan da orixe americana do documento. Nuns minutos a doutora
Jennifer explica o por que da mellor educación da rapazada de
familias latinas, cunha mostra de situacións nas que unha chancla
-en Galicia sería unha zapatilla, cousas do clima- viaxa polo aire
enviada pola experta man dunha nai, atenta a cortar ou emendar as
pillarías dos cativos. Como ollo de deus que todo o ve, a nai
omnipresente -por certo o pai está ausente neste modelo- leva as
súas crianzas pola senda correcta.
O
método da zapatilla estaba vixente a este lado do charco na miña
nenez. Non era práctica na nosa casa, pero lembro a nais de amigos
fieis seguidoras deste sistema destinado a esmorecer cos novos
tempos, a incorporación da muller ao emprego e outros factores.
Resultado, os nenos españois deixaron de seren exemplo dunha boa
educación. A sociedade debe permitir á familia dedicar tempo e boas
prácticas aos primeiros anos da nenez para formar a persoas
responsables e felices.
A
"zapatilla" de hoxe pasa por dedicación e actitudes
coherentes e constantes, con normas claras e adaptadas ás
circunstancias, como debe estalo o amarre dunha embarcación ás
subas e baixas das mareas. E a sociedade debe facilitar a
conciliación familiar necesaria para esa crianza responsable.
·
· ·
Consumidores
en acción 21/3/2014
Hai
catro anos reflexionaba nesta columna sobre a comenencia de consumir
no próximo, elixir produtos feitos no país, creadores de riqueza
local, xeradores de emprego e demandantes de menor transporte -logo
con menor impacto no cambio climático-.
A
proposta daquela ía cargada de vontade e algo orfa de alternativas
prácticas, mais revisando estes días o asunto atopo dous datos
interesantes; por unha banda unha das actividades de maior reponte é
tanto a venda de produtos alimentarios ecolóxicos como de bens
fabricados por pequenas empresas. Souben ademais dun movemento
denominado, fundado polo galego Miguel Conde -publicista de campañas
como “Vivamos como galegos”- que propón decatarmos da nosa
condición de consumidores para pasar á acción elixindo empresas
que adopten un triplo etiquetado: o consabido PVP ou “custo do
produto”, acompañado do “custo planeta” -a pegada ambiental do
produto, case nunca incluída no PVP- e o “custo estado de
benestar”, que recollería o cargo feito aos orzamentos públicos
polo desemprego resultado das deslocalizacións ou malas praxes
empresariais.
Utopía?
O que paga manda, e non interesa ao cidadán mercar a empresas que
producindo lonxe pagan impostos fóra, promoven o abandono do campo e
as súas consecuencias, e cargan á sociedade o prezo de prescindir
de instalacións industriais e das persoas. Unha revolución ao
alcance.
·
· ·
Raro,
raro 7/3/2014
Vanme contestar ao que lles conto que
“hai xente para todo”, e teñen razón. O refraneiro está cheo
de explicacións sobre os gustos e afeccións de cada quen -sobre
gustos..., sarna con gusto...- así quen se vai asustar.
O
conto é que por iniciativa duns paisanos nosos, por estas datas do
entroido e dende hai sete anos, celébrase unha singular convocatoria
que xunta ao redor dun cocido a un lote -este ano unha corentena- de
paxareiros e paxareiras para desvelar o resultado dunha democrática
e secreta votación: cal é o RARO DO ANO. Enténdese por tal a
combinación de ave e observador máis singular a xuízo dos
votantes; non pensen que a cousa é doada, fanse nin máis nin menos
que dúas voltas para declarar ese binomio de cita e citador na que
se ten en conta tanto a rareza da ave como a dificultade para
observala e identificala. Hai ademais un apartado, VAIA FOTO, que xa
imaxinan que premia e, este ano votouse a cita histórica máis rara
en Galicia (RARO LEGEND) e ao máis esforzado (RARO DE HONRA); toda
nunha cerimonia tinguida de excelente humor á que asistiron xentes
vidas das catro puntas de Iberia.
Podía
isto semellar extravagancia, se non fora porque varias decenas de
persoas peneiran voluntariamente o territorio con telescopios,
binoculares e cámaras achegando xenerosamente unhas citas impagables
-dito en senso estricto- da avifauna ibérica. Máis?, vexan
travellingbirds.(no seu buscador).
·
· ·
Costa,
mar e políticos 07/02/2014
Como
ben sabe un estudante de secundaria, a costa e o mar non estiveron
sempre onde hoxe están; houbo intres xeolóxicos nos que se podería
camiñar polo fondo dunha ría e outros nos que as augas cubriron o
que hoxe é “terra firme”. Así foi e así será.
Cando
a Humanidade acadou coñecementos de enxeñería comezou a construír
peiraos e diques para facilitar a navegación: moitos deles aínda
aguantan temporais. Pero no século pasado obras arrogantes
traspasaron os límites do sentido común e da técnica, invadindo
praias, dunas, esteiros e marismas, esquecendo que estas formacións
-os humidais, lembrados pola ONU o pasado día 2- son un freo á
acción das augas, amansando coa mobilidade de areas e lamas a forza
transmitida polas ondas.
Xa
na segunda metade do s.XX, a combinación da ambición do ladrillo,
políticas consentidoras e técnicos ousados permitiu tapar con
formigón o dominio das areas, causando cambios drásticos nas
correntes e alterando a relación entre mar e terra. Deron, ademais,
unha falsa sensación de seguridade aos cidadáns, expostos a seren
arrastrados nun paseo urbano.
Convén
apoiar unha enxeñería sensata e sostible, apoiada nas ciencias da
Terra que fala, coma os vellos mariñeiros, que o mar sempre volve
polo seu, e non insistir en solucións fallidas, enmendadas repoñendo
os desperfectos ata a seguinte. Non están os tempos para cuspir
contra o vento.
·
· ·
Mentalízate
na Escola 24/1/2014
A
boa saúde mental, tal e como simplifica con humor un psiquiatra
amigo, é o estado no que as persoas non manifestan síntomas de
trastornos. Ese estado nos permite unha vida razoablemente harmónica
e equilibrada coa nosa contorna para levar as contrariedades e
ledicias da vida, que inflúen á súa vez, como non, na nosa saúde
ou beleza mental, como algúns gostan chamar.
Aínda
que os expertos no tema achegan moitos matices, o noso estatus mental
depende tanto da nosa xenética como da influencia social. A herdanza
biolóxica pode influír na manifestación de enfermidades que
afecten á mente, pero os hábitos persoais e características
familiares e sociais aceleran ou palian as súa aparición e
consecuencias.
Xa
que as estatísticas din que a probabilidade de que aparezan
trastornos mentais ao longo da vida é dun vinte e cinco por cento,
un de cada catro de nós vai padecer algún tipo de afección,
temporal ou permanente.
Por
iso é importante que o estamento polo que pasa o cen por cen da
poboación, a escola, estea preparada para entender e contribuír nas
súas posibilidades a este importante aspecto da saúde das persoas.
Campañas
como Mentalízate 2014 nos institutos de Ferrolterra son valiosas por
aportar experiencias e apoio a maiores, pero unha mellor conexión
entre Sanidade e Educación é un asunto pendente para ensinar a máis
importante das materias, aprender a ser feliz.
·
· ·
Pequeno
gran país 20/12/2013
Galicia
é un pequeno territorio asomado a dous mares, apoiado no irmán
Portugal e no bravo León, arrimado ao bosque astur, sucado polos mil
ríos de Otero Pedrayo e o millón de vacas de Manuel Rivas.
Os
humanos a habitaron dende hai miles de anos. Tiveron que labrar e
manexar gado con enxeño para enriquecer unha terra, en contra das
aparencias, pobre en orixe polas pedras que a asolan. A tecnoloxía
das rozas para o cultivo de gran -cavando montes de fertilizadoras
leguminosas, xunto co esterco do gando- permitiu alimentar a miles de
bocas, ademais das troitas dos ríos, o peixe do mar e as algas para
estercar as leiras das mariñas.
Esa
Galicia labrega, gandeira ou mariñeira, segundo fora, escasamente
industrializada, recibiu a partir do século XIX a futuros novos
galegos vidos sobre todo do Bierzo, de Cantabria, de Cataluña ou do
País Vasco que impulsaron o comercio, fomentaron industrias
conserveiras, siderurxias, estaleiros industriais, fundaron bancos,
transportes e outras actividades económicas, consideradas co tempo
«do país», sumando unha nova e inédita burguesía ao pobo, nobres
e clero.
Isto
non sempre deu de comer á xente, e a migración espallou galegos
polo mundo. E dese mundo veñen os que ogallá sexan futuros novos
galegos, para manter banca do país, estaleiros traballando, para
permitir que ás nenas e nenos a xogar nas prazas podan vivir neste
pequeno gran país.
·
· ·
PISA
para Ferrol
6/12/2013
Estes
días acudiron a portadas e análises os últimos resultados das
avaliacións PISA sobre o sistema na OCDE educativo obrigatorio en
tres áreas de coñecemento, linguaxe, ciencias e matemáticas.
Seguro que xa lerían valoracións sobre o mediocre resultado de
España e o desigual logro das súas comunidades autónomas . Saen en
xeral as do norte mellor posicionadas e, nesta ocasión, Galicia
logrou situarse en competencia lectora 3 puntos por riba da media da
OCDE e 11 sobre a media española, progreso que atribúen os
responsables autonómicos do ensino ao esforzo realizado en
bibliotecas escolares e en programas de lectura. Tamén foron en
ciencias máis alentadores os resultados, pese ao castigo sufrido nas
sucesivas leis educativas. Así lembra a Consellería terse acadado
“512 puntos, 11 máis cá media da OCDE, 16 máis ca media nacional
e 6 máis ca o resultado galego no informe PISA 2009”. A matemática
é a competencia que aínda queda en Galicia por baixo da media, pero
como se reflexionaba neste xornal o xoves, nesta e nas demais áreas
hai un labor por diante para orientar os saberes do alumnado, que os
teñen, e mellorar a súa capacidade de aplicar á realidade os seus
coñecementos. Algo así precisariamos para o resto da sociedade en
España e Ferrolterra en particular: a avaliación precisa para saber
ben as nosas debilidades e fortalezas e saír adiante facendo as
cousas mellor.
·
· ·
No
News, Good News
22/11/2013
Pode
ser verdade ás veces, non debe un preocuparse cando non hai
noticias. Recorrese á frase inglesa cando a falla de novas léva á
incerteza e dicimos, bah! non te preocupes, se houbera algo malo
saberiámolo de contado, as malas noticias viaxan axiña...
Pero
o naval de Ferrolterra leva demasiado tempo sen boas noticias. Ou non
as hai ou as que chegan son demoledoras, como as dos últimos días,
cando se sabe que nada se pinta na construción de catro gaseiros, de
México sabemos que a súa grande Poniatowska gaña o Cervantes e
nada de dous seguros “floteis”, o dique de reparacións flotante
anda perdido nunha consulta a Europa, e das brumas da memoria recente
aboia como Noruega ten a deferencia de repetir un concurso porque
Navantia presenta unha oferta por riba do orzamento de licitación e
a empresa envía outra nova, tamén con sobrecoste!
Para
os que non “estamos dentro” -e seguramente para os traballadores
que si o están- a pregunta é si realmente os responsables de
Navantia están a facer a mellor xestión técnica e comercial co
mellor apoio político posibles. Si é así e non se conseguen
contratos porque a competencia é mellor, mal asunto. Pero moito peor
se non se pon toda a carne na brasa, como recentes declaracións do
presidente da Xunta e do alcalde ferrolán deixaron entrever. Xa
abonda de medias tintas, Galicia non pode permitir unha terceira
desfeita no naval.
·
· ·
Máis
e menos 8/11/2013
O
teclado aberto e o folio virtual esperan a que os dedos expliquen os
pensamentos que a mente acumulou estes días. Piden paso primeiro os
exemplos de talento e creatividade de galegos e españois espallados
polo mundo, voluntariamente ou forzados pola crise, actuando como
embaixada solitaria do que son os nosos valores como sociedade. Que
os temos, e ben positivos. Tamén están aquí, loitando no país,
facéndonos redescubrir a nosa capacidade de resposta e solidariedade
ante situacións adversas, e digo redescubrir, pois os que vivimos
outras crises sabemos da capacidade de loita, de tirar para adiante
presente entre nós. Estas son reflexións do “máis”, pero tamén
xorden as do “menos”. A constatación dos nosos vicios sociais
están aí, descubertas por medios de comunicación, xuíces e redes
sociais. Doe cando entre a imaxe do espello da corrupción ou dos
abusos de poder recoñecemos as nosas familiares imaxes deformadas.
Descubrir aos heroes e aos viláns entre nós é un exercicio de
realismo e madurez imprescindible para saír desta dura etapa
saneados e fortalecidos, e nunca como ata agora está ao alcance do
cidadán tanta información cualificada sobre o que pasa e por que
pasa. Nunca houbo tanto interese por entender de economía, de
cuestionar a operatividade do sistema político e das
administracións, nunca se valorou tanto a sanidade, e o ensino.
Nunca vimos a ameaza tan certa.
·
· ·
Traballo
seguro 25/10/2013
O
que hai que oír e ver dalgúns políticos está a pór a proba a
intelixencia e a paciencia da xente. Xa non é que se crucen sen o
máis mínimo rubor “liñas vermellas” do cada volta máis
ameazado estado de benestar -saúde, educación, asistencia social-,
faise ademais co uso da prepotencia, das verdades a medias ou coa
mentira.
Cando se publique esta columna saberase o resultado das primeiras convocatorias de folga no ensino que conseguiron poñer de acordo a todos os sindicatos, alumnado, asociacións de nais e pais e profesorado. Claro que este móvese por ter “traballo seguro”, como fixo saber a señora secretaria de estado o mércores pasado, nun intento de dividir ás familias do profesorado, pero ambos estamentos sofren os efectos das medidas de restrición que castigan ás familias con recortes en prazas de gardería, becas, comedores e axudas para libros e aos docentes coa xeneralización das vinte horas lectivas, aulas a tope, conxelacións salariais, eliminación de pagas, penalización nas baixas médicas e demais medidas arbitrarias que asolan ao funcionariado, condenado a desculparse por terse esforzado para gañar unha dura oposición e un concurso de traslados.
Pero estes sacrificios terán compensación, a lei do autocualificado “portento de humildade” señor Wert vai solucionar tódolos males do ensino cunhas alcanforadas receitas que van necesitar moito traballo, seguro.
Cando se publique esta columna saberase o resultado das primeiras convocatorias de folga no ensino que conseguiron poñer de acordo a todos os sindicatos, alumnado, asociacións de nais e pais e profesorado. Claro que este móvese por ter “traballo seguro”, como fixo saber a señora secretaria de estado o mércores pasado, nun intento de dividir ás familias do profesorado, pero ambos estamentos sofren os efectos das medidas de restrición que castigan ás familias con recortes en prazas de gardería, becas, comedores e axudas para libros e aos docentes coa xeneralización das vinte horas lectivas, aulas a tope, conxelacións salariais, eliminación de pagas, penalización nas baixas médicas e demais medidas arbitrarias que asolan ao funcionariado, condenado a desculparse por terse esforzado para gañar unha dura oposición e un concurso de traslados.
Pero estes sacrificios terán compensación, a lei do autocualificado “portento de humildade” señor Wert vai solucionar tódolos males do ensino cunhas alcanforadas receitas que van necesitar moito traballo, seguro.
·
· ·
A
educación dos adultos 11/10/2013
Temos
unha educación tan mala? Están en solfa estes días os pobres
resultados obtidos pola poboación española entre 16 e 65 anos no
estudo da OCDE coñecido como “PISA de adultos”. Lamentablemente
as opinións dos expertos están sepultadas por información
superficiais de moitos medios -reproducindo os gráficos do estudo
sen máis análise- e a sentenza lapidaria do goberno, atribuíndo a
culpa á LOXSE e LOE aprobadas en gobernos do PSOE. Como non!
Pero hai que lembrar que antes da Ley General de Educación de 1970, poucos homes e menos mulleres remataban o bacharelato -non digamos estudos universitarios- e aquela EXB e BUP, xunto cunha FP orfa de medios, non chegaban á totalidade da poboación. A LOXSE, en 1990, supuxo a escolarización de 6 a 16 anos de toda persoa residente en España. Este feito, xunto coa entrada dun gran número de profesorado ao sistema a partir das oposicións de 1978, permitiu un avance histórico na formación media dos nosos cidadáns, levándoa dende unha situación de analfabetismo real ou funcional a unha situación onde Francia, máis rica e sen ditadura, está a un paso en comprensión lectora e a tres en matemáticas. En suma, a franxa de 55-65 queda peor pois non estudou ou o fixo en malas condicións, os de 45-54 quedan normal e os máis novos están medíndose co pelotón de cabeza dos países ricos. Vai a “Lei Wert” a mellorar esta situación?.
Pero hai que lembrar que antes da Ley General de Educación de 1970, poucos homes e menos mulleres remataban o bacharelato -non digamos estudos universitarios- e aquela EXB e BUP, xunto cunha FP orfa de medios, non chegaban á totalidade da poboación. A LOXSE, en 1990, supuxo a escolarización de 6 a 16 anos de toda persoa residente en España. Este feito, xunto coa entrada dun gran número de profesorado ao sistema a partir das oposicións de 1978, permitiu un avance histórico na formación media dos nosos cidadáns, levándoa dende unha situación de analfabetismo real ou funcional a unha situación onde Francia, máis rica e sen ditadura, está a un paso en comprensión lectora e a tres en matemáticas. En suma, a franxa de 55-65 queda peor pois non estudou ou o fixo en malas condicións, os de 45-54 quedan normal e os máis novos están medíndose co pelotón de cabeza dos países ricos. Vai a “Lei Wert” a mellorar esta situación?.
·
· ·
Antes
do lume 27/9/2013
Este
ano Ferrolterra e Ortegal foron librando de lumes importantes coma os
que devastaron sin piedade tantas zonas de Galicia. Sexa pola maior
rendibilidade das súas explotacións forestais, sexa a crecente
organización de propietarios de montes e comuneiros, o caso é que
as terras ao norte de Ares a xeografía do lume cambia.
Os seguintes lumes colleranos como os anteriores, pero con máis combustible nos montes, agás contados exemplos, as cortas deixan miles de toneladas de biomasa sen aproveitar e como combustible potenciador dos lumes que veñan. Que virán. Virán mentres non mude o modelo de explotación forestal galego para adaptarse á realidade dun rural despoboado e de propiedade fragmentada. Ese cambio ten que vir facilitado por iniciativas políticas serias e decididas na liña da prevención pola posta en valor do monte, máis que nas derrotas cantadas da extinción.
Neste verán tan castigado polo lume tivo lugar un fito importante, coa entrega ao presidente da Xunta das propostas para o mellor aproveitamento do monte galego, elaboradas de balde pola Asociación de Bolseiros da Fundación Barrié e o Boston Consulting Group (LVG, 2 de setembro). As medidas propostas, alén do seu impacto -2.700 millóns e 21.000 postos de traballo- teñen unha notable virtude: non precisan de tecnoloxía e inversión foráneas, dependen de nós. Cultivemos coma novos galegos, que diría o anuncio.
Os seguintes lumes colleranos como os anteriores, pero con máis combustible nos montes, agás contados exemplos, as cortas deixan miles de toneladas de biomasa sen aproveitar e como combustible potenciador dos lumes que veñan. Que virán. Virán mentres non mude o modelo de explotación forestal galego para adaptarse á realidade dun rural despoboado e de propiedade fragmentada. Ese cambio ten que vir facilitado por iniciativas políticas serias e decididas na liña da prevención pola posta en valor do monte, máis que nas derrotas cantadas da extinción.
Neste verán tan castigado polo lume tivo lugar un fito importante, coa entrega ao presidente da Xunta das propostas para o mellor aproveitamento do monte galego, elaboradas de balde pola Asociación de Bolseiros da Fundación Barrié e o Boston Consulting Group (LVG, 2 de setembro). As medidas propostas, alén do seu impacto -2.700 millóns e 21.000 postos de traballo- teñen unha notable virtude: non precisan de tecnoloxía e inversión foráneas, dependen de nós. Cultivemos coma novos galegos, que diría o anuncio.
·
· ·
Cando
tiña menos anos algunhas sentencias e reflexións de xente maior
chocaban coa miña percepción de entón. Unha delas, ben repetida,
era o anuncio a primeiros de agosto do fin do verán: Aiii, xa os
días van a menos!, Xa non vai a mesma calor! Xa refresca polas
tardes...! Debo ter pasado algunha invisíbel fronteira, necesaria
para interiorizar aquelas salmodias e ser quen de captar as sutilezas
traídas pola atmosfera destes días neste aínda fermoso -no
meteorolóxico- verán. As raiolas do sol do serán nalgunha praia ao
socairo pintan corpos de nenos atarefados nos últimos castelos de
area antes de retornar a aulas e libros, dourando por igual corpos
surfeiros e engurras de vellos bañistas. Paseantes, ciclistas,
visitantes apurando estadías animan a paisaxe humana, poñendo un
breve compás de espera ás friaxes e escuridades do outono en
aldeas, vilas e rúas urbanas. Pero en Ferrol a coda final -sigamos
coa imaxe musical, interesa para o remate- a poñen os fogos de San
Ramón e, xusto antes dende hai vinte e un anos, o concurso de gaita
Constantino Bellón. Este ano dúas gaiteiras e seis gaiteiros
competirán no Teatro Jofre onde o musicólogo e artesán Pablo
Carpintero recibirá a Gaita de Ouro e saberemos quen gañou o
concurso de composición. Un “tres en un” de luxo da gaita galega
organizado polo Ateneo Ferrolán pese á adversidade. Lembren, o 31
ás 20 horas. Antes dos fogos.
Cuestión
medular 16/08/2014
O
corpo humano é unha unha marabilla biomecánica: a masa corporal
mantense erguida pola disposición dos osos, músculos e tendóns.
Este conxunto de tecidos colaboran para permitirnos, non so vencer a
gravidade terrestre, tamén desprazarnos ou facer movementos
corporais de gran precisión. Todo isto precisa da coordinación do
encéfalo e os seus recadeiros, os nervios, que formando parte
da medula espiñal protexida polas vértebras, saen da columna para
levar e traer ordes á periferia. Esta harmonía pode verse
interrompida por doenzas, pero son de lonxe os traumatismos causados
por accidentes de tráfico, de traballo ou por actividades de lecer
as causas máis frecuentes de lesións medulares que poden
transformar unha tranquila xornada laboral ou un momento de diversión
nunha traxedia.
O
verán é unha época pródiga nestes problemas; traballos na
agricultura e na construción, o uso de vehículos e as actividades
acuáticas multiplican as ocasións de descoido ou fatalidade. Sábese
e lémbrase o uso do cinto de seguridade nos coches, casco e roupa
axeitada nas motos, o non tirarse de cabeza en augas de fondura
descoñecida: poden marcar a diferencia entre o susto e o problema. E
si o accidente ocorre, lembrar que a boa manipulación do lesionado
por persoas coñecedoras pode evitar o aumento dos danos. Unha
consulta ao 112 pode axudar a facer as cousas ben, e o sentido común
a aforrar esa chamada.
·
· ·
Graduacións
24/6/2013
Vale,
somo un país cosmopolita, recoñezámolo. Por milenios foron
chegando ondas de migración a colonizar estas afastadas terras, a
negociar cos seus minerais e outros produtos. Recibimos a fenicios,
gregos, romanos, monxes irlandeses fuxidos, viquingos e árabes -máis
interesados en levar “souvenirs” que interesados en asentarse
aquí- ou peregrinos á procura da compostelá.
Tamén mandamos ás nosas xentes aos catro ventos, ata incluso converter en “gallegos” a todo hispano que asome polo Río da Plata para abaixo. Por iso non me estraña a facilidade coa que por aquí se acollen as costumes de fóra, incluso con demasiada facilidade diría un, vendo como nos desfixemos sempre de todo o que consideramos “vello”: vellas casas, mobiliario, trebellos domésticos. Incluíndo ao patrimonio inmaterial, xa saben costumes, contos, música. Ben é certo que chegada a democracia formal destinouse cartos e entusiasmo á recolleita e musealización do aínda non perdido, grazas a iso aínda se chegou a non tirar ou queimalo todo.
Pero non hai mal que por ben non veña, e entre as novidades temos as “graduacións”, xa saben esa novo xeito de chamar ás celebracións de “fin de curso”. Estaba eu encaixando as de segundo de bacharelato, cando me contan que xa se fan “graduacións” de gardería, de primaria e de secundaria! Claro que hoxe non é necesario ocupar fisicamente unha colonia, para iso está a tele.
Tamén mandamos ás nosas xentes aos catro ventos, ata incluso converter en “gallegos” a todo hispano que asome polo Río da Plata para abaixo. Por iso non me estraña a facilidade coa que por aquí se acollen as costumes de fóra, incluso con demasiada facilidade diría un, vendo como nos desfixemos sempre de todo o que consideramos “vello”: vellas casas, mobiliario, trebellos domésticos. Incluíndo ao patrimonio inmaterial, xa saben costumes, contos, música. Ben é certo que chegada a democracia formal destinouse cartos e entusiasmo á recolleita e musealización do aínda non perdido, grazas a iso aínda se chegou a non tirar ou queimalo todo.
Pero non hai mal que por ben non veña, e entre as novidades temos as “graduacións”, xa saben esa novo xeito de chamar ás celebracións de “fin de curso”. Estaba eu encaixando as de segundo de bacharelato, cando me contan que xa se fan “graduacións” de gardería, de primaria e de secundaria! Claro que hoxe non é necesario ocupar fisicamente unha colonia, para iso está a tele.
·
· ·
Praias,
para todos? 31/5/2013
Repito
titular de hai case un ano, pero co interrogante final que debemos e
podemos respostar entre todos. Cal é problema? Ata hai pouco faltou
a visión de que os areais das praias teñen algo máis que area onde
poñer a toalla, botar a pachanga ou deixar correr os cans en
liberdade. A praia é de todos dise, incluso por quen a atravesa coa
moto ou quad. tatuando as dunas ao seu xeito. Para non falar do
espolio que levou durante décadas o xabre a miles de construcións
da bisbarra.
Incluso
as administracións públicas esqueceron clamorosamente a obriga de
custodia dos valores naturais da costa ata que, hai ano e pico, se
elaboraron os primeiros plans de protección de dúas especies
ameazadas veciñas das praias e humidais galegos, a Píllara das
dunas e a Escribenta das canaveiras. A primeira delas é a que ven de
levantar unha polémica de doada solución: trátase dunha pequena
ave que aniña entre o cascallo da ribeira, pasando tan desapercibida
para os humanos que as ameazas principais son os tractores de limpeza
das praias seguidos dos cans ceibos. Unha necesaria coordinación
entre administración autonómica e local debería poñer punto a un
falso conflito, aclarando as medidas necesarias no período de cría.
O mesmo que ninguén iría por carril contrario, tampouco deberiamos
pretender facer actividades que afectan a quen non pode defenderse.
Praia si, pero non para todo.
·
· ·
Fragas
do Eume 16/5/2013
Onde
está a esencia dun país? No seu patrimonio histórico? No seu
patrimonio natural? No seu patrimonio inmaterial? Nas súas xentes?
Hai enclaves que respostan a pregunta coa súa soa presencia, coa súa
existencia, e as Fragas do Eume é un deles, quizais o máis
impresionante de Galicia. Non compite en monumentalidade con San
Estevo de Ribas de Sil, con Sobrado dos Monxes ou con Oseira, pero a
sinxeleza da súa fábrica, rematando no angosto outeiro cinguido
polo Eume e o seu afluente, o Sesil, deixa ao camiñante engaiolado
pola beleza do conxunto.
A acertada restauración facilita a visita: os accesos, servizos e unha pequena cantina compoñen uns elementos mínimos para unha visita grata. Estacionalmente, as visitas guiadas engaden maior interese. O bo tempo do pasado domingo animou a centos de persoas a facer o camiño dende Ombre a pé, en bicicleta ou automóbil, nesta tempada permitido e substituído por un autobús que fai de lanzadeira dende o Centro de Visitantes deste Parque Natural, distinguido por conter o mellor e máis setentrional mostra de fraga atlántica, con permiso da do río Belelle, moito menor. Porén o Parque segue sen Plan de Uso, unha demora que as autoridades ambientais deberían solucionar de vez ,para conseguir a mellor xestión dunha das zonas protexidas máis populares e atractivas do país. Os concellos limítrofes o precisan e os visitantes o agradecerán.
A acertada restauración facilita a visita: os accesos, servizos e unha pequena cantina compoñen uns elementos mínimos para unha visita grata. Estacionalmente, as visitas guiadas engaden maior interese. O bo tempo do pasado domingo animou a centos de persoas a facer o camiño dende Ombre a pé, en bicicleta ou automóbil, nesta tempada permitido e substituído por un autobús que fai de lanzadeira dende o Centro de Visitantes deste Parque Natural, distinguido por conter o mellor e máis setentrional mostra de fraga atlántica, con permiso da do río Belelle, moito menor. Porén o Parque segue sen Plan de Uso, unha demora que as autoridades ambientais deberían solucionar de vez ,para conseguir a mellor xestión dunha das zonas protexidas máis populares e atractivas do país. Os concellos limítrofes o precisan e os visitantes o agradecerán.
·
· ·
De
ben nacidos 3/5/2013
É
ser agradecidos. O pasado sábado, nun ateigado auditorio do Toxos e
Froles, os asistentes que enchían o seu aforo -quedou xente fóra e
outros seguiron o concerto de pé- recibimos o regalo de escoitar nin
máis nin menos que ao vasco Kepa Junquera e aos músicos de La
Musgaña Carlos Beceiro e Jaime Muñoz. Un luxo de programa pola
categoría musical de todos eles, figuras de referencia da música de
raíz en España, tocando nun entrañable formato que permitiu
apreciar a súa altura musical e tamén percibir a riqueza humana
destes grandes músicos. Percibila como? Pois no discurso que un
formato destas características permite, cunha proximidade entre
público e músicos que outros auditorios non favorecen. Así, todos
eles enriqueceron a música con datos sobre as súas orixes,
anécdotas frescas do longo camiño andado e xestos que falan por si,
como a emocionada dedicatoria que Carlos e Jaime fixeron á xeración
dos seus pais. Unhas xentes que tiraron para adiante nuns anos nos
que nada era doado, nos que o material era escaso e a sociedade non
tiña máis colchón social que o propio traballo ou a solidariedade
das familias e os veciños. Falamos dos anos cincuenta ou sesenta,
non do século XIX, antes deste “estado de ben estar” que nos
furtan arteiramente, con escusas tramposas e impresentables. Toca
facer coma os pais de Carlos e Jaime: demostrar que outra versión
deste país é posible.
·
· ·
SGHN
e Ferrol 5/4/2013
Ocupar
portadas no principal xornal de Galicia e unha páxina nun dos
principais rotativos de España non é doado. Especialmente nestes
días de novas tan deprimentes e reiteradas como a chuvia que non nos
deixa. Pero atopar oco durante dous días xa é unha fazaña, máxime
cando a noticia ten carácter científico: a quen lle importa a
aparición de catro especies duns raros cetáceos xa extintos coa que
cae de economía, de xudicatura, de ética cidadá?
Pois posiblemente o interese teña relación coa cidadanía, porque foron centenares de persoas as que dende 1979, cando se instalou a delegación da Sociedade Galega de Historia Natural en Ferrol, fixeron posible ese modesto gran tesouro que é o Museo e Biblioteca da Natureza. Xentes interesadas, pero por coñecer mellor o medio natural, interesadas en divulgalo para que a ignorancia non sexa a causa, interesadas en defendelo coas febles armas do coñecemento e a razón.
Foron moitas as persoas que aportaron materiais, información, iniciativas e tempo, moito tempo de voluntariado para ir construíndo o fondo museístico, xa de luxo en canto os cetáceos. Tamén para facer pescudas científicas, campañas de divulgación ou recuperar focas, tarefas que acadaron o recoñecemento de Ferrol, incluíndo as corporacións municipais que tiveron visión para conveniar o local do antigo hospicio e apoiar o futuro dun museo da natureza con pasado e presente.
Pois posiblemente o interese teña relación coa cidadanía, porque foron centenares de persoas as que dende 1979, cando se instalou a delegación da Sociedade Galega de Historia Natural en Ferrol, fixeron posible ese modesto gran tesouro que é o Museo e Biblioteca da Natureza. Xentes interesadas, pero por coñecer mellor o medio natural, interesadas en divulgalo para que a ignorancia non sexa a causa, interesadas en defendelo coas febles armas do coñecemento e a razón.
Foron moitas as persoas que aportaron materiais, información, iniciativas e tempo, moito tempo de voluntariado para ir construíndo o fondo museístico, xa de luxo en canto os cetáceos. Tamén para facer pescudas científicas, campañas de divulgación ou recuperar focas, tarefas que acadaron o recoñecemento de Ferrol, incluíndo as corporacións municipais que tiveron visión para conveniar o local do antigo hospicio e apoiar o futuro dun museo da natureza con pasado e presente.
·
· ·
Máis
madeira, máis coidado 22/3/2013
Como
o empeño desta columna é buscar o enfoque positivo que (case)
sempre ten todo asunto humano, aplaudo a iniciativa do concello de
Cedeira de habilitar lugares para o depósito de madeira procedente
das cortas dos montes e invito ao concello de Ferrol a facer o mesmo.
Trataríase así de conciliar os interese da explotación forestal
coa conservación dos camiños e estradas polas que acceden a
vivendas e propiedades os veciños das parroquias lindantes coas
explotacións madeireiras; é dicir centos de quilómetros en
calquera concello galego, especialmente os da banda costeira baixo os
400 m de altitude, que teñen a agridoce honra de producir boa parte
do eucalipto galego, vale a dicir ibérico. Sen entrar en temas
ambientais e paisaxísticos, o problema da explotación forestal
galega é a atomización da propiedade, en vías de solución nos
concellos máis produtores coa aparición dun crecente asociacionismo
para racionalizar gastos de explotación e pactar mellores prezos.
Ferrol non parece ter entrado aínda nesa onda, e os veciños do
rural pagan a falta de control de maderistas desaprensivos. É
necesario facer cumprir as normas en vigor e, para poñer a
racionalidade que harmonice a industria coa conservación, buscar
terreos municipais e comunais para depósito da madeira. Todo menos
camións de máis de 30 toneladas esnaquizando estradas prohibidas a
esas cargas.
·
· ·
Barómetro
8/3/2013
Ven
de publicarse o avance da enquisa de febreiro do CIS. O Centro de
Estudios Sociológicos entrevista a 2500 persoas cada mes, agás
Agosto, para elaborar os seus Barómetros. Estes traballos pretenden
un retrato do estado de opinión cidadá preguntando un conxunto de
indicadores fixos que permiten seguir a súa evolución; tamén usa
outros indicadores variables para saber de temas concretos. Esta
entrega recolle algo esperable: as principais preocupacións cidadás
son o paro e a economía, poñendo negro sobre branco as angustias
dunha sociedade posta fronte ao espello que reflicte os seus valores
e miserias das últimas décadas.
Mais a atención fóiseme hoxe ao apartado da valoración das distintas profesións: as dúas máis estimadas son "médico" e "profesor". Os datos (http://datos.cis.es/pdf/Es2978mar), que non debería deixar de ler os usuarios e, especialmente, os responsables de sanidade e educación, recollen o aprezo social destas dúas profesións. Afonda máis no profesorado, afinando nos niveis de infantil, primaria, formación profesional e universidade, coincidindo bastante os resultados coa percepción de boa parte da docencia no canto das dificultades de atender ás novas demandas, vidas dos cambios sociais e administrativos dos últimos lustros. En suma, si a sociedade fala polo Barómetro, estase a recoñecer, apoiar e solicitar ás profesións que máis directamente tratan con humanos.
Mais a atención fóiseme hoxe ao apartado da valoración das distintas profesións: as dúas máis estimadas son "médico" e "profesor". Os datos (http://datos.cis.es/pdf/Es2978mar), que non debería deixar de ler os usuarios e, especialmente, os responsables de sanidade e educación, recollen o aprezo social destas dúas profesións. Afonda máis no profesorado, afinando nos niveis de infantil, primaria, formación profesional e universidade, coincidindo bastante os resultados coa percepción de boa parte da docencia no canto das dificultades de atender ás novas demandas, vidas dos cambios sociais e administrativos dos últimos lustros. En suma, si a sociedade fala polo Barómetro, estase a recoñecer, apoiar e solicitar ás profesións que máis directamente tratan con humanos.
·
· ·
Faro
de cine 22/2/2013
Programa
sobre cine nunha radio española. Tras dos resultados dos Premios
Goya, o comentarista louva moi positivamente o cine de animación
galego, poñéndoo non so á cabeza do que se fai en España, senón
subliñando a positiva valoración que del fai o sector mundial desta
especialidade cinematográfica. A explicación? O experto cita
ademais do talento, presente en principio en calquera parte, á
acertada política de apoio a esta industria cultural (ou cultura
industrial?) seguida nos últimos lustros. Apoio institucional
resumido polo Consorcio Audiovisual de Galicia, cando recolle que
dende 1994 xurdiron unhas cento cincuenta empresas produtoras.
Ademais etas aumentaron dende entón tanto a facturación, un 300%,
como a calidade, recompensada nos últimos anos por importantes
premios españois e internacionais. Fitos como que “O bosque
animado” fora a primeira animación europea en 3D, ou o recentes
premios Goya a “Enrugas” dirixido tamén por Ángel de la Cruz,
como mellor longametraxe de animación e mellor guión adaptado. Hai
un produto galego recoñecido mundialmente cando hai apoio ao talento
creativo e á iniciativa emprendedora. Cada euro destinado a cultura
ou a ciencia multiplícase non so polo necesario retorno económico,
tamén polo prestixio país. Como recomendaba o experto en cine,
“copiemos a Galicia”, un pequeno país con 2,7 millóns de
habitantes de onde sae tan boa cousa.
·
· ·
Custodiando
o territorio 27/01/2013
Hai moitas cousas que están a cambiar
ante os nosos ollos. Usos, costumes e paisaxes familiares ata hai
nada están índose sen decatarnos, outros xa son historia ou
lembranza das xentes que os viviron. Estes procesos aconteceron
sempre na historia da Humanidade, os cambios tecnolóxicos e sociais
levaron a usos distintos do territorio.
Pero antes destes tempos nos que a
palabra crise acaba actuando de anestésico social, pioneiros en
Galicia como a asociación Ridimoas, que comezou en 1988 o camiño
para xestionar hoxe 500 hectáreas no Ribeiro -a maior parte en
propiedade- para conservar paisaxes e patrimonio ou, no concello de
Ferrol, o Proxecto Esmelle, iniciativa da súa asociación de
veciños, materializando acordos coa propiedade de cesión de muíños
e lavadoiros para a súa restauración por voluntariado. Noutras
iniciativas galegas como o programa Ríos de Adega ou Fragas do
Mandeo, activa fundación dedicada ás terras do río Mandeo,
integrada por entidades conservacionistas -Rabo de Galo, SGHN,
Hábitat- e outras, ademáis de moitas persoas que apoian con doas a
merca de terras. Todas estas e outras iniciativas están inspiradas
nun movemento nado en EE.UU a finais do XIX e espallado por todos os
continentes para que entidades sen lucro promovan a conservación de
terras que, doutro xeito, terían un escuro futuro. Afortunadamente,
hai xentes que miran polo país.
·
· ·
Malata
viva? 2 8/2/2013
Hai
case dous anos, o 16 de abril de 2010, este título, sen
interrogante, encabezaba esta columna para falar do proxecto de tren
ao porto exterior. Comentabase entón o triste destino dunha das máis
productivas enseadas da ría, polas sucesivas obras que foron
reducindo o seo perímetro e convertíndoa nun vertedeiro mal
comunicado co mar. Os poucos datos sobre as obras anunciadas, a
comunicación ferroviaria co porto exterior, apuntaban a que de novo
Ferrol e a súa maltratada ría poden verse baixo criterios que non
respecten a contorna. Noutros foros, persoas máis expertas puxeron
en cuestión a solución pola que parece optar Fomento, difundida e
cunha tramitación chocante, cando licita o proxecto, cumprindo iso
si os prazos anunciados, sen ter rematada e publicada a obrigada
Declaración de Impacto Ambiental. A ministra Pastor coñece ben
Ferrol, e non dubido de que desexa contribuír a frear o terrible
declive da comarca tras estes anos de crise devastadora e o porto, xa
que está aí, debe contar coas vías que poden poñer darlle unha
opción de futuro. A pregunta é, a que prezo? Témome que de optarse
por pasar o tren sobre as augas da ría, demasiado alto no económico,
no social e no ambiental.
·
· ·
Daniela,
segue a vida 11/1/2013
Pasadas
unhas horas tras o comezo do ano chegou Daniela, a primeira ferrolá
do 2013. Un regalo para a súa familia, para a cidade e para Galicia.
A felicidade dun nacemento debe alentar a quen pode axudar a manter
ou mellorar as súas condicións de vida futuras, vale dicir todos
nós. Haberá quen argumente que uns máis que outros, pero os pobos
son da caste das xentes que os forman, e aí está sen excepción
quen naceu ou decidiu vivir aquí.
Por cousas de santoral, o santo patrón de Ferrol, o San Xiao, cadra en sete de xaneiro. Nese día a corporación municipal renova a irmandade coa cidade de Lugo e recoñécense ás persoas ou institucións máis destacadas do ano. Dentro da importancia de todas as elixidas este ano -unha vida de investigación, a promoción internacional do surf, a iniciativa a prol dos discapacitados e a iniciativa empresarial naval alén de Galicia- vese un fío común, a superación de situacións adversas, a capacidade de actuar, de levar adiante actividades que abriron e abren perspectivas á comunidade.
De todo iso sábese bastante nesta terra: de traballo, de creación industrial e, tamén, de emigración. Temos bos exemplos para imitar e malos exemplos para evitar, por desgraza estes últimos escandalizan e poden desmoralizar polas súas fachendas, non quero falar agora delas. Prefiro elixir ás mellores, ós mellores para Daniela, que merece un país decente.
Por cousas de santoral, o santo patrón de Ferrol, o San Xiao, cadra en sete de xaneiro. Nese día a corporación municipal renova a irmandade coa cidade de Lugo e recoñécense ás persoas ou institucións máis destacadas do ano. Dentro da importancia de todas as elixidas este ano -unha vida de investigación, a promoción internacional do surf, a iniciativa a prol dos discapacitados e a iniciativa empresarial naval alén de Galicia- vese un fío común, a superación de situacións adversas, a capacidade de actuar, de levar adiante actividades que abriron e abren perspectivas á comunidade.
De todo iso sábese bastante nesta terra: de traballo, de creación industrial e, tamén, de emigración. Temos bos exemplos para imitar e malos exemplos para evitar, por desgraza estes últimos escandalizan e poden desmoralizar polas súas fachendas, non quero falar agora delas. Prefiro elixir ás mellores, ós mellores para Daniela, que merece un país decente.
·
· ·
Os
Cempés 28/2/2012
Que
se pode dicir da música aínda non escrito? Que é a arte máis
incisa, a que nos chega máis fondo e rápido? Bo tema para debate
nunha tarde de inverno, mais agora o que me chama é a necesidade dos
humanos de ter ou facer música na súa vida. Sexa clásica, de
novidade rabiosa, nanas maternas ou temas populares, algunha melodía
é quen de aledarnos, facernos chorar ou traernos evocacións de
momentos do pasado. Por iso os facedores de músicas, criadores de
maxias sonoras, contan sempre coa estima de humildes e poderosos,
agradecidos do seu poder creador, por obter o regalo da súa
imaxinación. O que Gutenberg fixo por difundir o escrito, Edison o
fixo pola música: Os medios de reprodución -cilindros, discos,
cintas- popularizaron a música, enriquecendo ás discográficas.
Despois veu o dixital e, xa saben, a facilidade de reproducir gratis
e repartilo ao instante polas redes puxo á industria na situación
na que está. Pero xorden novas formas de promoción como o “crowd
funding”, webs que posibilitan que un proxecto musical vexa a luz
gracias a modestas achegas de xente que aposta por facelo realidade.
Máis de setecentos entusiastas conseguiron Os Cempés, un grupo moi
querido polo público, para o seu disco Tentemozo. Grande. A cambio,
dende discos dedicados a concertos exclusivos segundo o aportado. Ah,
se queren escoitalos hoxe en directo, están en “sesión vermouth”
en Cantón Vello.
·
· ·
Regalos
de inverno 14/12/2012
Pensaba
noutro título para estas liñas: Purga. Ía escribir sobre algún
dos vomitivos acontecementos de crise que choven decote sobre os
sufridos lectores de prensa ou atordan dende radios e teles os
sentidos, especialmente o da xustiza. Decidín deixar ese labor aos
profesionais bragados na notaría das obrigadas novas do día, non
teño agora o corpo para iso. O aire fresco do serán tróuxome
outros motivos máis acordes co encabezamento desta columna; son
pequenos regalos do frío, xa saben, cousas sen importancia como
follas amarelas no camiño, un paporroibo descarado fitando dende a
póla, a carreira dunha raposa entre a neve, unhas mazás tardeiras
penduradas nun pomar sen follas, o son da auga polo regato abaixo, o
bater das ondas resoantes tras da marusía, o brillo dunha raiola nas
pingas do relente da mañá, o neno abrigado correndo no parque tras
da pelota, a parella de velliños botando bafo pola boca mentres se
contan a saber que. Cousas, en fin, sen valor material, incluso nin
emocional ou estético para depende quen. Pero a min parécenme
gratos obsequios do frío para levar mellor estes días tan cansos,
especialmente para os convencidos do remate de todas as cousas,
incluso as malas. Nesta lenta e probablemente necesaria travesía da
crise, cómpre ir quedando coas caras dos caras, camiñando vagariño
mentres apreciamos o cheiro dunha cheminea acesa. Mellor así.
·
· ·
6
millóns 30/11/2012
Son
os litros do leite entregados cada día polas granxas galegas á
industria. Hoxe foron a parar aos tanques de frío, aos depósitos de
purins ou, no peor dos casos, aos campos. De aí irán aos regatos,
aos ríos, ás rías. Da gravidade do problema social e económico
non podo mellorar o que se está a dicir nos medios: o modelo
produtivo actual non é sostible cos prezos que se pagan, ao non
cubrir os custos de explotación; especialmente os dos grans e do
gasóleo, incrementados de tal xeito que as necesidades das vacas
leiteiras de alta produción sobardan o percibido polas granxas.
Algunha ficha terán que mover as autoridades agrícolas tanto nas
medidas corto prazistas, para mitigar as situacións máis extremas,
como para acometer dunha vez vías sostibles de solución. Non se
entende a que se espera para promover o uso de miles de hectáreas de
prados e cultivos a barbeito, cando a dispoñibilidade de terras
permitiría a moitas explotacións producir alimento para gando
reducindo a dependencia externa. Os expertos reclaman vías de
aluguer de terras para que a cabana galega coma tamén produtos da
terra, posibilitando así competir en calidade ou ofertar produtos
ecolóxicos. Hai iniciativas así, pero necesitase máis, xa. Estas
liñas queren engadir á preocupación social a ambiental; as granxas
de leite e carne, os criadores de cabalos axudan a manter o medio,
outra boa razón para apoialos.
·
· ·
Fermosa
invasora 16/11/2012
O
seu nome máis espallado, Herba da Pampa, refire a súa procedencia
do Cono Sur americano, pero hoxe poderíase nomeala en decenas de
linguas, tal é a expansión da súa distribución mundial. Esta
fermosa planta, unha herba que pode superar os tres metros de alta,
con brancos penachos de flores capaces de producir máis dun millón
de sementes, é xa nunha ameaza para o medio ambiente. Nos últimos
anos as súas follas longas -perigosas pola presenza de cristais
capaces de producir feridas por corte- e as súas extensas raíces
están a desprazar á vexetación natural ou cultivada de boa parte
do norte peninsular.
Como
chegou ata nós? A espesura das súas matas e a beleza dos seus
penachos levou aos responsables da autoestrada AP-9 a plantar miles
de pés na medianeira entre A Coruña e Vigo. Pese a que, detectado o
problema de invasión, a concesionaria intentou a súa eliminación,
o mal estaba feito: unha gran cantidade de Cortaderias aparecen
progresivamente en terras moi afastadas dos focos de propagación
orixinais. Súmese a isto que a especie aparece en xardíns
particulares e incluso municipais. Nos últimos anos iniciativas de
administracións e grupos ambientalistas están a dedicar esforzos
para erradicar a especie de lugares sensibles, pero os expertos están
de acordo en que se necesita unha actuación rápida e sostida para
non converter a nosa paisaxe nunha Pampa montañosa.
·
· ·
Consellos
Escolares 2/11/2012
Novembro
trae cada ano a repetición de vellas celebracións que se perden na
memoria dos tempos. O antigo samahín, na lúa chea entre o
equinoccio de verán e o solsticio de inverno marcaba o cambio de
ano.
Mais
cada dous anos, o mes convoca tamén á renovación dentro das
comunidades escolares, cambiando parte dos compoñentes dos seus
consellos escolares. Esta semana que anda veu o inicio dun proceso
-bastante complexo, créanme- no que o alumnado e as súas familias
ou titores, o persoal non docente e o profesorado está convocado a
presentar as súas candidaturas para renovar parcialmente aos
representantes neste órgano de goberno dos centros. Que os consellos
escolares son algo así coma o parlamento no que se debaten e aproban
os principais documentos que rexen os centros, onde se toman os
acordos sobre as actividades, proxectos e iniciativas a levar adiante
en cada ano escolar. Deles saen ademais a comisión económica, que
entenderá dos orzamentos, e a de convivencia, que seguirá esta
importante cuestión. Por iso as humildes eleccións a representantes
nos consellos escolares deben ter o eco necesario, pola importancia
que teñen na vida dos centros. Son, ademais, un exercicio de
democracia directa, ao poder postularse calquera dos membros da
comunidade escolar. Da súa participación durante os próximos catro
anos depende a vitalidade e saúde participativa dos centros. Sexa.
·
· ·
De
reflexións 19/10/2012
Estas
letras sairán entre a convocatoria de folga no ensino do xoves e as
eleccións do domingo. Saberase xa a repercusión da convocatoria da
Confederación Española de
Asociaciones de Padres y Madres de Alumnos
para que as familias non leven ao alumnado aos colexios e institutos
públicos. Dura forma de protesta pola evolución e perspectivas do
ensino, nunha etapa en que boa parte da esperanza de futuro está en
ter xente formada que axude a non perder xente formada polo furado
migratorio. Pero a CEAPA e moitos outros ven con fonda preocupación
as liñas dunha nova reforma pouco alentadora para os sectores con
menos recursos. Por outra banda, o domingo temos a responsabilidade
de votar. E na rúa está un inédito grao de preocupación que vai
máis aló de a quen votar, de acertar na elección. Preocupa como
recuperar a Política -con p maiúsculo- para afrontar os nosos
graves problemas con seriedade, e para iso non parece a mellor
ferramenta un modelo electoral pechado, cunha interacción nula entre
representantes e representados, tanto que non se entenden moitos dos
disparates agora evidenciados sen un illamento lamentable dos
gobernantes. Urxe tirar dun meditado “agora xa foi” para
reconducir a nosa situación, como sociedade necesitada de repensar
os seus valores e acertar en renovarse, nun modelo sen concesión ao
descontrol financeiro ou administrativo. Vainos o futuro niso.
·
· ·
Trinta
e sete 5/10/2012
Meses.
Son o prazo de execución das obras anunciadas o martes pola
directora xeral de Aquanorte para a construcción do interceptor
xeral da ría. Para entendermonos o conxunto de tubarías que levarán
as augas negras do norte da ría de Ferrol á depuradora de Prioriño,
que acumula longos meses rematada e sen funcionar. Trátase nin máis
nin menos que de reconstruír 9.500 metros de colectores dañados
pola tardanza da depuradora e máis de 10.000 metros de novos
colectores, necesarios para que as augas e contaminantes de retretes,
duchas, lavadoras, lavalouzas e demáis dende Narón a Ferrol podan
seren depuradas, en troques de contaminar. A pregunta do millón vai
de cómo foi posible programar a construcción dun sistema complexo
sen a secuencia necesaria para o seu conxunto. Especialmente se temos
en conta a necesidade de levantar de novo rúas e parques, algúns
rematados non hai moito, para pasar os colectores de augas e recoller
resíduos de edificios construídos hai décadas.
Ogallá que
acerte a directora, e a fins de 2012 comecen a chegar as augas
residuais á depuradora, aínda que non sexa a totalidade. Axudaríase
así a pisar o freo da contaminación das augas da ría para a súa
beira norte, pero queda o aporte dos concellos do sur, cunha
depuradora aínda por construír. Resistiran os pósitos estes prazos
ou pasará o marisqueo seguro ao pasado? Esperemos un final feliz e
curto.
·
· ·
Ensino
e autoestima 21/9/2012
O
constatan estudos de anos recentes, a visión dos españois sobre si
mesmos é peor da que se ten dende fóra. A opinión xeneral sobre o
funcionamento do país expresada en charlas de casa, traballo ou
café, tende a pintar panoramas sombríos sobre a nosa realidade, o
funcionamento das nosas institucións e empresas (e si o facemos
ferroláns, máis). Certo que moitas fixeron méritos sobrados para
sementar a desconfianza; aínda estamos inmersos no asombro causado
polas desfeitas de moitos dos nosos xestores financeiros e políticos
destapadas pola crise e os “malos” medios estranxeiros. Con pasmo
descubrimos cal era a solidez real de certa banca e o dubidoso acerto
dirección económica do país dos tempos recentes. E o que nos
queda.
Pero indo, como recomendaba Manquiña en Airbag, ao “conceto” de autoestima, cómpre facer un exercicio de espabile urxente para atopar un necesario equilibrio, oigan, que logo os trasplantes funcionan, os paquetes chegan a tempo, a luz non falla, os transportes públicos cumpren -na súa escaseza- e os cursos escolares comezan. E aí vou, aos escolantes de estrea de mesa e caderno en escolas e institutos. Estas xentiñas non teñen culpa do que xa pasou, e van ser os futuros responsables do país. Por iso debemos traballar honesta e eficazmente profesorado e familias a súa formación e conseguirlles autoestima da boa, sen fachenda nin complexos.
Pero indo, como recomendaba Manquiña en Airbag, ao “conceto” de autoestima, cómpre facer un exercicio de espabile urxente para atopar un necesario equilibrio, oigan, que logo os trasplantes funcionan, os paquetes chegan a tempo, a luz non falla, os transportes públicos cumpren -na súa escaseza- e os cursos escolares comezan. E aí vou, aos escolantes de estrea de mesa e caderno en escolas e institutos. Estas xentiñas non teñen culpa do que xa pasou, e van ser os futuros responsables do país. Por iso debemos traballar honesta e eficazmente profesorado e familias a súa formación e conseguirlles autoestima da boa, sen fachenda nin complexos.
·
· ·
Onte
soñei 7/9/2012
Non
sei se pola noite ou pola mañá, quizá á tardiña fora, estou
seguro que foi tras pechar o último xornal, de escoitar o resume
final da emisora, de apagar canso o televisor e darlle unha última
ollada á pantalla da tableta. As noticias do día, dos meses pasados
oíndo o balance de opinións, pronósticos sobre a crise económica,
a crise social, a crise de valores que nos trouxo aquí, alzaronse ao
fin como un tsunami de impresións e me fixeron soñar. Soñei,
quizá como Martin Luther King, un país anovado, un meu país onde
as xentes podan vivir dignamente, onde non se lle riran as gracias
aos sinvergonzas usuarios do poder, aos malversadores dos recursos de
todos, aos cofrades dos lobbies de non dar pao á auga. Soñei un
país cunha boa educación que permita industrias sostibles
empregadoras de talentos, aportadoras de riqueza para manter un
sistema solidario de sanidade e asistencia social. Soñei unha
sociedade que aprecie a cultura, a propia e as demais, valore aos
maiores e teña crianzas cun futuro sen emigración obrigatoria.
Soñei, tamén, que eramos quen de atopar políticos honrados,
empresarios visionarios, sindicalistas atentos aos traballadores,
cidadáns con criterio e valor para labrar o seu destino, para
valorar a terra e os seus recursos, desemporcar as rías para dar
mariscos limpos, saber ofrecer productos de calidade con tecnoloxía
do país. Soñei que pode ser.
·
· ·
A
gaita pasada 24/8/2012
Hai
xusto unha semana o Teatro Jofre acolleu a celebración –tal o foi-
do 35 aniversario da Agrupación Agarimo de Catabois. O cheo de
público ata o “paraíso”, a presenza no escenario dos
compoñentes de Agarimo e un fato de invitados amosaron o
recoñecemento dun labor meritorio. As urxencias do cotián, o seu
ritmo, non axudan a decatarse ben da importancia do labor impagable
de entidades como Agarimo na creación e mantemento do tecido
cultural galego. Ter unha escola de música galega para uns cen
alumnas e alumnos de gaita e percusión, unha banda, cuarteto, grupo
de cantareiras, etcétera é un luxo dos que non debe prescindir nin
o barrio de Catabois, que acolle á asociación, nin Galicia enteira.
O labor de escola, os ensaios teimudos, o apoio de moitas persoas do
barrio, permitiu a Agarimo ter acadado significados recoñecementos.
Probablemente non imaxinaba Vergara, o lembrado gaiteiro ferrolán,
tal agromar da semente botada nun barrio que saben ben das
dificultades de saír adiante. Pero houbo a sorte de contar co pulo
de Manuel García, Lolete, quen tomou o relevo como sabía facer as
cousas, con entusiasmo, levando o timón ata o seu pasamento. O seu
fillo Marcos permitiu a continuidade do proxecto, aportando a súa
bagaxe de seriedade e bo facer. Contou durante un tempo,
desgraciadamente avaro, coa súa irmá Carolina, cuxa saia simbólica
dará longa vida a Agarimo. Sexa.
·
· ·
Na
beira do Miño 10/8/2012
O
pai Miño pasa silente aos pés de Rivadavia. O río fai curvas
longas, obrigado pola orografía e dous encoros, as súas augas
mansas circulan entre viñas do Ribeiro, campos de millo e piñeirais
coma de cadros de Bello Piñeiro. Un can ladra ao lonxe e o bruído
dos coches esvaese sen molestar ao camiñante. Tan so hai un son
singular para un ferrolán: o paso periódico dos trens pola beira do
Miño. Non sei se o lembrado Andrés do Barro atopou nas súas lentas
viaxes entre Madrid e Ferrol inspiración para a máis sonada das
súas cancións, O tren, pero o tuntún
das unidades de hoxe poderían aínda valer de inspiración.
O
certo é que nas décadas transcorridas dende a popularidade do tema
do mugardés pouco cambiou para ben na comunicación ferroviaria da
parte alta do arco ártabro. Mentres a comunicación de Vigo,
Santiago ou Coruña entre si e coa meseta veu melloras, para os
habitantes de ferrolterra o tren, desgraciadamente, é unha opción
minoritaria. Pese a demostración da súa utilidade cando o bloqueo
da ponte das Pías, o camiño de ferro languidece nun tempo de prezos
astronómicos dos combustibles de automoción. Para máis, os
recortes en FEVE ameazan o eixo norte, complicando a comunicación de
miles de persoas e empeorando custos económicos e ambientais. A
aposta de transporte terrestre en Galicia foi estradas, autoestrada e
AVE. Para as mercadorías sempre nos quedará o mar...
·
· ·
Pode
ser doutra maneira 27/7/2012
Cada
certo tempo ponse de moda unha frase destinada a ser repetida ata a
náusea. Lembraon o "pois vais ser que si"? Especialmente
son os membros do denostado gremio da clase
política os usuarios da
cantinela de turno utilizada, veña a conto ou non, como muleta
imprescindible, quizá porque o pobre nivel medio de oratoria precisa
desas próteses para chegar ao respectable.
Persoalmente
tráeme a mal traer o de “como
non podía ser doutra maneira”.
Observen á ministra, ao conselleiro, ao director xeral,
situados ante o micrófono e as gravadoras de turno: depende da
natureza da noticia, poden lucir un aceno de satisfacción ou de
pesar para asegurar con gravidade que o tema en cuestión vai por
onde ten que ir, seguindo un inevitable camiño marcado polas normas
do “como debe ser”.
Val dicir, non hai outra maneira de resolver o asunto, de encarar o
problema. Tamén se atopan usuarios da frase nos medios de
comunicación, especialmente os que usan a fala.
A
parte do canso que resulte oír a fraseciña, resulta ademais
asombroso que os seus usuarios parezan non decatarse da anacronía
que contén, nuns intres nos que a realidade, teimuda, recorda a
comenencia de actuar con novos enfoques, novas maneiras, pois "esta
maneira" é a que nos
trouxo o embrollo que vivimos. As palabras tamén axudan aos cambios
a mellor, e nestes momentos de pouco serve repetir
sobados lugares comúns.
·
· ·
Praias
para todos 13/7/2012
E
non so para os humanos, dirían moitas das bestas que dise escoitaba
o santo de Asís. E dirían tamén, se falaran con voz, as areas das
dunas, as pedras removidas dos poucos camiños e muros que se
conservan. Falarían tamén as moléculas do aire e das augas ao
recibiren os gases e os aceites repartidos por motos, quads, 4x4,
algún ciclista pouco coidadoso e unha morea de miñas donas e meus
señores, propietarios de cans viláns que veñen a deixar ás praias
moito pis e algunha caca (nunca recollida, tapada cunha pouca area a
modo de mina de merda, con perdón). Tamén as fan concellos que
pasan máquinas limpadoras a destempo e fóra de lugar.
A
Sociedade Galega de Historia Natural lembra que compartimos as praias
cun manto de dunas e a súa vexetación, catalogados como protexidos.
Nesa cuberta viven seres con nome e apelido, coma dous humildes
currantes do sector do tratamento de residuos chamados Eurynebria
complanata, un escaravello
capaz de tratar detritos en plena liña de marea. Ou Zabrus
pinguis, outro colega
vencellado ao barrón, a fermosa pluma das dunas, e presente tan so
na costa occidental galega e Norte de Portugal. Ou a Píllara das
dunas, Charadrius alexandrinus,
unha pequena ave á que, vaites!, tamén necesita a praia, pero no
seu caso para aniñar, como recoñece un plan de protección da Xunta
hoxe en trámite. Faría falla un “programa de puntos” para as
praias?
·
· ·
Galeutshland
29/6/2012
Adianto
que non son orixinal no título. Está directamente inspirado na
lectura dunha nova deste xornal. Hai ben poucos días, unha empresa
vasca lanzou unha campaña invitando a mocidade a quedarse en Euskadi
en troques de emigrar a Alemaña. Cun alarde de enxeño, senso do
humor e decisión, a campaña (notevayasaalemania.com) trata de
convencer a mozas e mozos moi cualificados para ver o futuro no seu
país, rodeados da súa xente, das súas afeccións, da súa comida,
dos seus deportes, da súa cultura. A mensaxe pretende, penso, evitar
a sangría humana que estamos a ver -grave nesta Galicia de poucos
nenos- máis que postular o localismo. E o fai en positivo, ofrecendo
traballo ou animando a que se xere, a que creando empresa, creemos
país.
Máis
para iso o país debe favorecerse a autoestima invertendo en
proxectos de futuro, mellor que en mausoleos. Pedras temos de abondo,
faltan centros tecnolóxicos punteiros, apoio aos emprendedores,
institucións financeiras serias, universidades no seu auténtico
papel e, ademais, decisión social para educar en valores de
creatividade e risco. Poderiamos perdernos en laios sobre se en
outros lados teñen máis medios ca nós, hai que ter a decisión de
cambiar o dito “o galego non protesta, emigra” por “o galego
non protesta, emprende”. Moitos o fixeron xa, hai casos de éxito a
citar: necesitamos máis, para vivir aquí e ir a Alemaña de
visita.
·
· ·
Os
poliños 15/6/2012
Que
queren que lles diga, nestas semanas nas que ademais de auga choven
noticias catastróficas, a min consólanme os poliños. Digo, os
poliños e os seus pais dunha familia de ferreiriños que aproveitou
a oferta inmobiliaria da mellor parede de pedra da miña casa e, como
todos os anos, están na faena da crianza. Teñen o seu niño nun
buraquiño do cachote; aí, entre granito e barro, instalaron o seu
niño habitual. Un niño de luxo, soleado e con vistas ao ceo do
oeste, sulcado unha e outra vez polos pais carrexando os insectos e
outras exquisiteces da dieta destes paxariños.
Non
sei se os coñecen, son tan bonitos como o seu nome latino, Parus
caeruleus, algo así como
“párido azul”. Para entendernos, imaxinen uns once centímetros
de paxaro, con verde, azul e amarelo na súa plumaxe, facendo un
mosaico que semella un estampado africano. Poñan un peteiro fino de
cazador de insectos e a fina voz que inspira o seu nome inglés, Blue
tit, e xa temos aos
protagonistas do meu lecer. Pois da gloria ver aos pais, relevándose
na entrada ao niño coa bicada para os polos, e saíndo axiña a por
outra. Así mentres hai día, chova ou luza o sol, coa constancia do
que sinte a obriga de sacar a rolada adiante, de apostar polo futuro,
inda que sexa incerto, inda que ninguén asegure nada. Velos dáme
serenidade, faime sentir solidario cos millóns de humanos que, ao
seu xeito, tamén intentan facelo ben.
·
· ·
Orlas
31/5/2012
A
maior parte das noticias que nos sobresaltan estes días teñen que
ver coa evidencia descarnada acerca de como de mal funcionaron nos
últimos vinte anos tantas cousas importantes para o país. Os
escándalos maiúsculos do sistema financeiro, o paro lacerante, a
constatación de que nos gañamos a pulso a chamada “desconfianza
dos mercados”, a resignación ante unha perda acelerada de
prestacións sociais e, o que é peor, a deriva dende a pasiva
indignación inicial á desconfianza xeneralizada sobre a calidade
media dos dirixentes políticos, económicos e sindicais que tiveron
responsabilidades nese período.
Isto
ten que cambiar. E moito. Agora estou a repasar as caras dos cento
oito alumnas e alumnos que remataron o bacharelato no meu instituto.
Entre eles hai dende estudantes brillantes e outros regulares, hai
músicos e deportistas espléndidos. Pero todas, todos, teñen algo
en común, son grandes persoas. A maioría aínda non cumpriron
dezaoito anos, cunha vida por diante e unha preparación como
ningunha xeración anterior tivo. Non se merecen as consecuencias dos
lastres de picaresca hispana que aflora a cada paso, en cada
escándalo. Non se merecen que os adultos de hoxe non foramos quen de
construír un país serio, que deixaramos a austeridade dos vellos
para adorar ao becerro dourado predicado por listos neoliberais,
responsables de desfeitas de miles de millóns. Non o merecen.
·
· ·
País
de fábula 18/5/2012
Ou
fabuloso país? Será quizá esta a reflexión máis recorrente para
todos nós, nestes días de marusía económica e social.
Estamos necesitando máis de dous anos de acumulado deterioro da
escenografía cotián para comezar a ver cos ollos abertos a
realidade do teatro que habitamos. Xa quedan lonxe os papeis dos
protagonistas dos actos primeiros: os da milagre económica post UCD,
post PSOE de Felipe, algún recordará. Chegou a obra ao punto no que
asombramos ás economías mundiais coa nosa tableta de chocolate
ladrilleira, coa que pasamos o Tratado de Maastrich. Convertémonos
logo en meca mundial de migracións laborais, educamos á nosa
xuventude en dous grupos, a que foi a gañar unha pasta en Canarias
sen estudar, e a que se deixou o pelexo -e os recursos das familias-
en formarse o mellor posible para traballar nunha industria, nunha
empresa pola que poucos apostaban.
Agora
novos elencos están desvelando con urxencia a trama dende o palco,
como se houbera presa en saber o final. O funcionamento do país, da
súa banca, da súa industria, tanto tempo disimulado e eloxiado
polos seus antecesores no escenario, perde os decorados, incluso o
decoro que se lle supón a un país serio e dísenos en perigo, dende
o galiñeiro ao patio de butacas. Quizá non tanto, sempre haberá
quen teña uns pesiños para colocar á prole. Pero ese non é o país
fabuloso que queremos e debemos intentar.
·
· ·
Diagnóstico
de competencia 04/5/2012
Maio,
mes das flores, tamén é o mes da “avaliación de diagnóstico”.
Os escolantes de segundo de secundaria os días 9 e 10, e os de
cuarto de primaria o 23 e o 24, encherán os cadernos deseñados para
avaliar o seu grao de madurez en tres “competencias básicas”:
“competencia matemática, competencia no coñecemento e na
interacción co mundo físico e competencia en comunicación
lingüística”. Desculpen a literalidade dos termos técnicos. Para
os da EXB e anteriores, dicir que a escola pretende para o seu
alumnado as habelencias mínimas necesarias para a vida que sobardan
a clásica idea de “coñecementos”. Saber afrontar problemas
cotiáns, entender e expresarse correctamente, localizar e entender a
información, tratar cos demais, ser responsable co medio ambiente,
son algúns exemplos desas competencias básicas para desenvolverse
na complexa sociedade de hoxe.
Estas
probas son medios de avaliación útiles, para cada centro e para a
autoridade educativa, en canto permitan valorar a relación entre o
traballo realizado na aula e o resultado obtido. No proceso tamén
participan as familias, cubrindo un cuestionario na casa. Todo o que
se avalía se pode mellorar. Sería boa idea estender o modelo aos
que manexan, manexaron ou manexarán facendas e destinos públicos
para evitar descubrir, esperemos que non demasiado tarde, que
sectores do país carecen da competencia básica.
·
· ·
País
serio 20/4/2012
Non
se preguntan vostedes ultimamente se os serios próceres que
nos levan gobernando política e economicamente se tomaron realmente
a este país en serio? Provoca vertixe o desfile de titulares dos
últimos dous anos sobre solidez bancarias, sobre garantía do estado
do benestar, sobre “aquí non pasa ná". Asombra a capacidade
de asegurar solucións de fume para problemas de papel. Os autentico
cariz dos problemas estamos a descubrilo a base de paus, merecidos
uns -arrastramos costumes sociais herdeiras da picaresca ibérica- e
crueis outros: a suma dun sistema financieiro menos fiable do que
contaban cun modelo económico de sol e ladrillo. En suma, este país
necesita un revolcón para depurar vicios e recuperar virtudes.
Cada día máis xente lembramos ás xeracións dos avós, para os que a seguridade social, a pensión, o modesto acceso ao consumo foron novidades que comezan a comprometerse para os seus netos. Lembrámolos pola súa austeridade, o ánimo ante as dificultades -o que agora se chama resiliencia, capacidade para resistir situacións adversas- de ánimo para afrontar as estreiteces materiais da época.
Cada día máis xente lembramos ás xeracións dos avós, para os que a seguridade social, a pensión, o modesto acceso ao consumo foron novidades que comezan a comprometerse para os seus netos. Lembrámolos pola súa austeridade, o ánimo ante as dificultades -o que agora se chama resiliencia, capacidade para resistir situacións adversas- de ánimo para afrontar as estreiteces materiais da época.
·
· ·
Polvoreira
04/4/2012
Verán,
acaban de cortar a madeira -eucaliptos, algún castiñeiro
ventureiro- no monte que domina a miña casa. Durante un par de
semanas unha pequena cuadrilla de motoserras deitou ás árbores, e
un tractor as amoreou para que un camión, viaxe tras viaxe, as
levara ao seu destino, algunha celulosa. Onde está o
problema? O principal é que toneladas de madeira en forma de follas,
polas, troncos delgados, pequenos árbores sen cortar e matos
esmagados quedaron espallados polo chan, ofrecéndose a un foco de
lume, natural ou humano, que nun día de nordés as converta en
cinzas e, con elas, a outros montes, casas e soños de toda unha
vida.
Estanse
a ler estes días -de novo- análises sobre o lume en Galicia. O
resumo fala das consecuencias do cambio dende un país cun territorio
deseñado durante milenios para ser aproveitado nun sistema
agropecuario tradicional á situación actual, na que a
potencialidade forestal, agraria e gandeira está ben lonxe dunha
xestión correcta.
Xestión
difícil, tras décadas de políticas erráticas que non atinaron a
axudar coas axudas europeas a frear o abandono das explotacións, a
favorecer os cambios necesarios para competir nun marco europeo e
mundial ben distintos. Se o monte do que lles falo estivera en
Finlandia, cos restos da corta faríase combustible de biomasa, en
vez de pólvora para levarse por diante as Fragas do Eume ou a casa
dun veciño preocupado.
·
· ·
Suma
e segue 09/3/2012
Xa
sei que sona a termo contable e, como tal, suxire botar conta a pé
de páxina antes de pasala e continuar. Cifras en negro sobre branco
dando conta da totalidade dos ingresos ou gastos, para ir ao próximo
chanzo da escaleira da actividade persoal ou empresarial, coa certeza
do que hai ou deixa de haber, dato importante sempre, máxime en
tempos de escaseza.
Mais
agora a expresión róndame os miolos ao redor da importancia
daquelas actitudes humanas sumativas, de achega ao ben común. Non
penso en heroes, en líderes oficiais -ben os botamos a faltar nestes
momentos de dificultade- nin moito menos en exemplos de lene famoseo.
Véñenme
á cabeza máis ben xentes sen relevancia fóra do seu ámbito
familiar e social, que cumprindo coas súas actividades cotiáns fan
-seguramente sen pretendelo- un mundo mellor.
Xentes
que suman e seguen cando están nos detalles, cando miran por facer
as cousas o mellor posible; como lle diría a Siro algún dos
sentenciosos paisanos (imaxinarios?) que evocaba nun inesquecible
programa da COPE de Ferrol: “Señor
Siro, hai que facer as cousas ben, que mal xa saen”.
Alguén
así era Tito, Alfonso Fuentes Martínez, un profesor que se nos foi
antes de tempo, deixando mostras da súa destreza como maquetista e
un fato de actividades feitas co seu alumnado de topografía para o
mellor coñecemento do patrimonio monumental e natural galegos.
Grazas Tito, por sumar.
·
· ·
Cara
a cara 22/2/2012
Nos
momentos en que queremos saber se nos din a verdade, miramos á cara.
Aos ollos a ser posible, esculcando a veracidade da mirada, menos
mentireira que os beizos, que a palabra. Así miran ou non os nenos,
segundo queiran confirmar a mensaxe recibida, fitando ao
interlocutor, ou ocultar intencións escuras, mirando para
outro lado.
E
para que lado miraremos cando teñamos que explicar a mocidade de
mañá, os nenos e e nas de hoxe, que está a pasar co noso mundo,
con este liado sistema de intereses cruzados -as veces contrapostos-
de cada persoa, dos grupos, das sociedades, da sociedade. Como imos
explicarlles que sabéndonos habitantes dun planeta limitado en
recursos e espazo seguimos a comportarnos coma colonialistas do
séculos XIX: adiante, progreso imparable, espolio sen taxa. Máis é
a consigna, ao prezo do silencio cómplice. Ou do mutismo angustiado,
cando comprendemos que os nosos líderes carecen dunha idea máis
nidia que a nosa sobre como saír do embrollo. Ou do derrotismo
abafante, cando as solucións topan cos muros das mafias dos
intereses creados.
O
noso deber, dos adultos de hoxe, é levantar a cara como os
indignados, como os manifestantes espontáneos, como os estudantes de
Valencia, para explicarlle aos meniños porque a nosa especie ten
hoxe máis ferramentas que nunca para vivir con dignidade, con
equidade. Hai sete mil millóns de humanos, boas razóns para
cambiar.
·
· ·
EA,
26 de xaneiro 27/1/2012
Seguramente
non se decataron, pero onte día 26 adicouse ao Día da Educación
Ambiental. Esa data de febreiro débese a que nese día de 1971 o
entón presidente da ONU, U Thant asinou un manifesto sobre a
celebración do Día da Terra. Foi o resultado dun movemento nado
tras dos excesos industriais das décadas anteriores, buscando a toma
de conciencia da humanidade da súa dependencia da calidade do medio.
A educación ambiental, EA, popularizouse a finais dos 70 como
ferramenta para introducir ao público dous aspectos esenciais:
entender os complexos e delicados procesos ecolóxicos e o rol das
persoas para respectalos.
Máis
de trinta anos despois, a EA segue a ser tan necesaria como
insuficiente. Necesaria pois os problemas ambientais medraron como
leveda a masa do pan: en todas as dimensións. Insuficiente, pois
asimilada tanto polo sistema educativo como pola dialéctica
política, segue sen acadar os resultados que a saúde ambiental do
planeta precisa. Na escola, pese a magníficos exemplos de aplicación
en moitos centros, é un tema diluído na transversalidade. Como
actividade educativa non formal, a crise está a ser demoledora co
peche de equipamentos e programas. Hai excepcións a eloxiar, como o
esforzo de Ferrol mantendo tres instalacións (Parque Acuaciencia,
Aula de Ecoloxía Urbana e Aula Reciclaterra), e a exemplar
colaboración coa Sociedade Galega de Historia Natural. Máis EA por
favor.
·
· ·
Chiqui
13/1/2012
A
morte é a a outra cara da moeda da vida, sabemos que está aí,
sabemos que temos debemos vivir coa súa presenza, sabemos que nunca
debe obsesionarnos. A todos nós. Mais cando afecta a un ser próximo
e querido, unha rebeldía tan inútil como inevitable apodérase da
mente e nos conmociona. Cando, ademais, quen se vai pertence ao
gremio docente, a súa ausencia golpea ao seu alumnado e familias, e
ás decenas de profesoras e profesores cos que compartiu o traballo
cotián.
Cando
ademais esa persoa é, como era José María del Solar Baqueiro
-Chiqui para todo o Sofía Casanova- unha persoa xenerosa co seu
tempo, afable e paciente en todo momento, alguén tan fiable na súa
especialidade de Física e Química como competente na súa querida
informática, a perda é máis dolorosa.
Non
sei cantos alumnas e alumnos pasaron polas clases de Chiqui nestas
décadas de profesión. Si sei o cariño que lle tiñan, as bromas
sobre o partido do domingo pasado -que socio perde o Racing de
Ferrol...- antes de enfrascarse coas reaccións químicas, sei algo
das miles de horas regaladas a compañeiros con problemas
informáticos, sei da súa importancia na organización do centro.
Mais
cantou Freddy Mercury, “show must go on”, e ninguén como Chiqui
estaría máis en desacordo con perder unha clase, por moita pena que
nos dea. Quizá esa sexa a grandeza do oficio do ensinante: saber
compartir parte da túa vida cos demais.
·
· ·
País
25/11/2011
País
s.m. 1. Territorio habitado por unha colectividade e que constitúe
unha realidade xeográfica e política concreta. CF. estado, nación.
2. fig. Lugar imaxinario. No país dos cegos... O país das
marabillas. s Do país. Da terra, propio da comarca, rexión, etc.,
de que se trata. Queixo, viño do país (Dicionario
da Lingua). Esta entrada pode servir para reflexionar sobre a
realidade social e económica que estamos a vivir. Unha realidade que
parece pór en cuestión a idea que tiñamos de país, cando as
actuacións dun sistema neoliberal extremado fan saltar gobernos,
levan á cidadanía a asumir durísimas reformas nun torbón de
asedios diarios á autonomía dos países. Certo que boa parte dos
males que nos aflixen veñen de estruturas produtivas e hábitos
sociais manifestamente mellorables, dos que cada país é
responsable: un buque mal construído non resistirá o embate do
temporal e a nosa milagre económica demostrou a fiabilidade do casco
do Prestige. A narcotizante baza do ladrillo e unha morea de
economías ocultas, que van dende o particular que non cotiza por
cholladas
a departamentos universitarios e fundacións que actúan como seudo
empresas ou administración despilfarradoras en megaobras,
dificultando a supervivencia de moitas empresas, asfixiando a moitos
emprendedores en sectores punteiros.
Toca
facer do país a realidade política concreta máis que imaxinario
lugar de marabillas.
·
· ·
Rumbo
ao futuro 11/11/2011
Estaba
un o domingo formando parte dos milleiros de persoas que acudiron á
convocatoria manifestación -a enésima, e as que fagan falta- polo
futuro de ferrolterra. Estaba, digo, e oía as reclamacións expostas
no percorrido e as que se leron no comunicado colectivo das
organizacións convocadoras. A demanda de traballo e prosperidade
para a comarca ía adoptando formas distintas: o naval foi
protagonista sen dúbida, coa demanda da construción dese dique
boiante para reparar grandes buques, mais tamén estivo presente a
reivindicación da ría como fonte de riqueza natural e emprego.
Nesta dicotomía, naval e natural, estanse a debater dende hai
décadas os responsables da ría, cun balance ben negativo para a
sostibilidade.
O
territorio 'ría' foi degradado continua e teimudamente, ben por
infraestruturas ocupadoras de medios ricos en vida -doe mirar para o
'porto do carbón', ocupador da outrora rica Malata- ben pola falta
delas: a depuradora de Prioriño aínda espera a andar e a guinda do
porto exterior rematou por axudar a converter zonas de marisqueo B en
C de caca en tan so un ano de construído. O naval ten os seus
avatares e hai que loitar polo seu futuro, pero os mariscadores non
poden vivir de subvencións para labores ímprobos de limpeza ou
faenar fóra de castelos. Hai moito mal feito irreparablemente, mais
o Estado, consellerías e concellos deben dar rumbo ao futuro da ría,
xa.
·
· ·
Tempo
e tecnoloxía 28/10/2011
Ou
choiva e comida, tormentas e turismo. Se pensan que non hai relación,
miren as novas destes días: as choivas a cachón que inundan boa
parte de Tailandia provocan unha suba do 50% nos discos duros
informáticos. Catro dos cinco principais fabricantes destes hoxe
imprescindibles aparellos instaláronse no país asiático, atraidos
por ata oito anos de exencións de impostos, entre outros incentivos.
E o quinto está no veciño Singapur, así o almacenamento binario
presente en case todo tipo de trebellos depende dunhas terras
azoutadas polas chuvias monzónicas.
Tailandia
foi a plataforma elixida por unha morea de industrias de alta
tecnoloxía, que acudiron como moscas ao mel deslocalizador. A lista
das marcas implicadas -incluíndo a do ordenador que uso- teriamos o
quen-é-quen dos principais fabricantes de bens de consumo
informático, automotriz, entretemento, fotografía ou vídeo. Estas
empresas, familiares para todo o mundo pola súa presenza na
publicidade e no uso cotián de millóns de persoas, trasladaron
partes esenciais da súa produción polo engado do baixo custo do
emprego, os alicerces fiscais e a situación xeográfica,
subestimando probablemente outros factores estratéxicos como o
clima. Expertos escriben agora que se debería de evitar concentrar a
produción nos colos de botella dos países monzónicos. Como dicía
o que esmagou un pitiño ao sentarse: tarde piaches!
·
· ·
Indignos
14/10/2011
O
tempo vai encargándose de pór caras aos indignos. Os milleiros de
persoas indignadas que tomaron a praza e a palabra públicas para
rebelarse contra a desfeita da crise probablemente intuían que a
indignidade, a indecencia, tiña nomes e apelidos, rostros, motivos
de peso e lóxicas internas. Os titulares recentes van explicando
quen, canto e cando algúns fixeron que e para que.
Vanse
coñecendo a blindaxe dos técnicos en liquidacións que, a modo de
cargas de profundidade, van estoupando os últimos días subliñando
as dolorosas perdas do tecido empresarial e financeiro galegos. Van
aboiando, como os restos do naufraxio que o mar devolve puntualmente,
os datos de como os adaís das liortas norte-sur moveron os seus
pións e canto percibiron estes polos servizos prestados. Imos
descubrindo (confirmando?) como este longo e doloroso culebrón
das caixas era peor do imaxinado no máis escuro dos pesadelos.
E
como guinda, a pregunta sobre o papel que neste curral de
traxicomedias xogaron os nosos representantes públicos. Os de aquí
e os de acolá. Xa sabemos o que dixeron, aí están as hemerotecas,
mais, que, canto sabían cando dicían ou calaban? O que non é unha
pregunta retórica pois, cunha situación no caso de NCG Banco de
difícil recondución, fiada a unha xesta digna dun apóstolo
redivivo, cómpre saber como é quen nos guía e cara a onde imos.
Precisamos, máis que nunca, dos bos e xenerosos.
·
· ·
Máis
por máis, máis 30/9/2011
Están
aí, agochados no visible. Crúzanse connosco nas esquinas da rúa,
nos pasos de peóns, na plataforma do bus. Son a persoa de diante na
caixa, na butaca do lado no cine, o avó que recolle á neta no
colexio, a autónoma que ingresa o IVE de facturas non cobradas. Son
o estudante que estuda, o camareiro amable e atento, a enfermeira
paciente, o pescadeiro que filetea con habilidade, a policía ben
preparada para xestionar o lado escuro, o xornalista que escribe sen
saber se o van ler mañá. Son o hostaleiro que da boas comidas pola
mínima, o taxista dilixente coas maletas do viaxeiro, o albanel
coidadoso co seu traballo, o agricultor sabedor do que vai nas súas
hortalizas, o informático que repasa interminables liñas de
programa, o mestre de infantil que xestiona a vintedúas crianzas, a
deseñadora emprendedora nas súas coleccións de moda, o voluntario
que regala o seu tempo aos demais. Son a persoa que nos acompaña ao
sitio polo que lle preguntamos, a administrativa teimuda por facer
ben o seu traballo, o libreiro que asesora á clientela, a nai que
voa co seu fillo entre cole e conservatorio. Son as xentes que non se
renden, que non tiran a toalla, que non esperan estar nunca fóra do
anonimato. Son as xentes que manteñen a cabeza no sitio no medio
deste balbordo de expertos a posteriori, de prometedores de
imposibles. Son xentes que merecen máis, por que dan máis.
·
· ·
31,
San Ramón 02/9/2011
Cando
lean estas liñas será día dous de setembro e xa será historia a
vixésima edición do premio internacional de gaitas e composición
Constantino Bellón. Escribo a hora e media do comezo do certame no
Teatro Jofre; polo seu escenario pasarán oito gaiteiros -todos homes
este ano- para interpretar dúas pezas, unha delas compostas
expresamente para “o Bellón”, como se coñece ao certame no
mundo gaiteiril. Deles sairá un premio e dous accésit que antes
recibiron moitos dos mellores intérpretes do instrumento máis
representativo da nosa cultura. Xa é público o fallo da Gaita de
Ouro, ao traballo a prol da gaita, e do concurso de composición, por
certo un dos mellores dotados de España para calquera modalidade
musical, xa pola súa sétima edición e saberemos axiña cales son
os nomes dos intérpretes premiados nesta edición. Á vista da boa
acollida a esta cita musical, precisamos saber se a sociedade galega
representada pola Xunta, Concello de Ferrol e Deputación da Coruña
vai seguindo a apoiar economicamente o esforzo do Ateneo Ferrolán
para manter unha iniciativa que trae a Ferrol dende Bos Aires ou Vigo
a unha elite de gaiteiros e compositores para achegar o seu
virtuosismo e creatividade. Si hai cartos que paguen os gastos, non
os hai para agradecer o esforzo dunha entidade e duns organizadores
que non deben asumir sós o reto de manter viva esta realidade da
cultura galega.
·
· ·
Turismo
19/8/2011
Xa
é un tópico dicilo, pero os atractivos turísticos de Ferrol
atrapan. O potencial dos atractivos de Ferrol son moitos, pese a
melloras tan posibles como necesarias. A combinación dunha urbe de
singular trazo -asentada nunha ría cuxa beleza resiste a suma dunha
ocupación sen fin- coa contorna mellor conservada de entre as
grandes urbes de Galicia, coas que está conectada por autopista e
autovía sen peaxe. Proben con Google Earth ou co Sixpac a atopar un
territorio próximo a unha cidade que en tan poucos quilómetros
cadrados oferte tal variedade paisaxística: urbe, mar interior, mar
exterior con praias variadas -catro delas de máis de dous
quilómetros, outras dunhas decenas de metros- cabos desafiantes como
Prior, outeiros como Monteventoso, Chamorro ou A Lagoa combinan con
asentamentos costeiros con encantos tan distintos como San Felipe e
Covas. Castros por descubrir como Lobadiz e fortalezas recuperadas,
como a de Viñas en Prioriño, son unha metáfora da conservación
urbana, con fermosos edificios e ruínas clamorosas.
Pois
tan doado é facer a lista do atractivo como do mellorable. As
iniciativas públicas e privadas deben continuar unha liña cara á
diversificación dunha oferta turística de calidade onde o natural
se potencie na diversidade de aloxamentos, de instalacións, de
oferta cultural, artística e educativa, de eventos comerciais para
afirmear a Ferrol no mapa do turismo galego.
·
· ·
Máis
gaitas, por favor 05/8/2011
Hai
tradicións que non se poden deixar. Digo deixar amortecer, esquecer,
debilitarse, por que se as perdemos malamente manteremos o país. Xa
sei que coa que chove na economía, na política, as preocupacións
das xentes van por outras prioridades máis, en principio,
importantes. Pero os titulares de primeira van caendo, os temas de
varias páxinas desaparecen, as conmocións pasan e, ao final, queda
a vida cotián, a que marca e imprime carácter nas vidas a idades
moi temperás e nestas xornadas estivais son tradición festas nas
que os meniños ven ao gaiteiro, ao tambor e o bombo por vez
primeira, miran cos ollos de lúa chea as figuras de negro, branco e
vermello das que nace unha música que os acompañará de por vida.
As “cuartetadas” das festas parroquiais, as bandas, o músico de
eira ou de rúa faille un regalo impagable a unha memoria colectiva
enchida máis de anonimato que de nomes. Pero hai nomes a lembrar
para agradecer que estean aí, en traballo constante e meritorio para
seguir a traballar a canteira de música galega. Un deles é
Robaleira, a banda cedeiresa premiada no concurso galego deste ano
pola súa calidade e fidelidade a unha visión diría máis
esencialista que tradicional -difícil consenso a tradición- e da
que ten saído unha manchea de músicos, algúns dos que hoxe
fornecen grupos como Berrogüeto ou voces como Guadi Galego. Grazas
Robaleira por estar, e azos para seguir.
·
· ·
Textos
a medias 22/7/2011
Recentemente
levantaron polémica as declaracións de Juan Rosell, presidente da
confederación de empresarios, referentes aos “funcionarios
prepotentes e incumplidores”, “consentir que se tarde 8 anos en
rematar unha carreira de 5”, “dicir que non a quen se apunte ao
paro por que si” entre outras frases entresacadas da conferencia
lida na Ágora el Economista o pasado día 18 e recollidas polos
medios de comunicación. Como as declaracións extractadas soáronme
máis que fortes fortísimas, fixen o máis recomendable: acudir ás
fontes da CEOE (http://tinyurl.com/18r). Unha vez lidas ao completo
as argumentacións de Rosell suxeriría este texto para a súa
lectura e debate en praza pública, en familia, en lugares de
prédica, colexios e locais de hostalería varios, para ver se
asumimos a esencia da proposta do conferenciante, contida tamén nun
verso do himno galego:”...desperta do teu sono, fogar de
Breogán...”
Porque
este país necesita cambiar a mentalidade das súas xentes dende os
primeiros anos de vida, nun aprendizaxe máis de emprendedor que de
rentista como, por outra banda, foi a realidade da xeración dos
nosos avós. Aínda están entre nós xentes que saben o que é tirar
para adiante co diñeiro ao 19%, que non usaron cartos de plástico,
que sabían que non podían telo todo, xa. Moitos dos exemplos
citados por Rosell son moi matizables, pero a súa mensaxe contén
vías de solución.
·
· ·
O
péndulo dos recursos 8/7/2011
Que
o noso é un país con tendencia a balancearse pendularmente entre
opcións extremas é un lugar común. A nosa asombrosa facilidade de
pasar de A a B, dicir “onde dixen digo digo Diego” sen rubor
algún, é de libro Guiness, polo menos para quen conserva a
capacidade de pasmo ante as novidades cotiáns. Se xa o Códice
Calixtino non estaba a salvo, que queda para as miudezas e
vulgaridades domésticas.
A
reflexión ven a conto das argumentacións que se dan para xustificar
os continuos recortes da cousa pública. Que non estamos para tirar
foguetes económicos -pois dos pirotécnicos xa se encargou a
consellería do rural a conta dos incendios- está cada vez máis
claro. Facer unha xestión rigorosa dos recursos de todos é unha
necesidade que non debería vir obrigada por crise algunha, senón
por ética e sentido común. Pero nesta senda de recortes pode haber
o perigo de, co argumento do aforro inmediato, estar a desmantelar
servizos básicos que nos poden saír ben caros a non tardar. Baixar
de certos niveis en sanidade, en educación, en servizos sociais, en
seguridade, non parece de recibo cando, no outro lado do péndulo,
mantéñense Gaiás, portos exteriores faraónicos ou cambios
educativos repentinos, sen partidas orzamentarias e proxectos de uso
claros. Os gobernantes deben facer un esforzo por clarificar cara a
onde imos e por que paga a pena tanto sacrificio. Si é que paga.
·
· ·
Na
noite de San Xoán, onte 24/6/2011
Este
verso forma parte dunha fermosa canción de Emilio Cao, o músico que
a finais dos anos setenta aportou unha liña inédita de arpista e
cantautor no panorama musica de entón e, agora que o penso, con
pouca representación hoxe. A canción evocaba o feitizo da
convocatoria anual ás lumeiradas por San Xoán -e por San Pedro, non
o esquezamos- para milleiros de persoas en todo o país. O lume e a
sardiña ponlle un acento de benvida ao verán recen chegado, as
bafaradas das grellas e as nubes de fume espallan polo ambiente o
arrecendo a verán, a novo ano solar, a degoiros de novos tempos, dun
novo ciclo de vida.
Marcan
tamén estes días o remate doutro ciclo anual, o curso escolar,
aínda que oficialmente remate en setembro. Este curso escolar remata
con nubes de preocupación e quenturas de crispación para moitos
escolares, familias e profesorado. Un fato de medidas, anunciadas nos
estertores do curso pola consellería do asunto, varreu coma un
tsunami a estrutura de varias ducias de centros de toda Galicia,
movendo a varios centos de escolantes e poñendo nunha situación de
incerteza a decenas de docentes que levamos -probablemente saiban que
eu son un deles- o sambenito dos estereotipos: posto seguro, moitas
vacacións, traballo regalado. Non importa, porque sabemos que o
importante é non fallarlle ao alumnado. Non sei se os nosos
responsables o teñen tan claro.
·
· ·
20
agostos 10/6/2011
Coa
cita deste ano, serán vinte agostos os que faga o concurso de gaitas
Constantino Bellón. Nado como unha iniciativa do Ateneo Ferrolán
para promover a música para gaita galega, recibiu o apoio suficiente
para convocar a intérpretes solistas do instrumento máis
representativo de Galicia e, tamén, para recoñecer o labor de
individuos e agrupacións a prol da gaita. A iniciativa recibiu apoio
suficiente polo concello de Ferrol, a Deputación da Coruña, a
cerámica de Sargadelos e a viúva de Luís Seoane, cuxa fermosa
figura de gaiteiro converteuse no cobizado galardón para as decenas
de concursantes que pasaron polo certame, ademais dos que foron os
maiores premios en metálico do seu momento. Premios aparte, ser un
dos dez finalistas do Bellón tiña o engadido e a garantía da
gravación en directo e publicación do disco (de vinilo o primeiro!)
ao ano seguinte. Esas características animaron a pasar a selección
a varias xeracións de músicos, os máis deles hoxe cunha
traxectoria recoñecida e prestixiada. A súa presenza e a achega das
pezas requirida nas bases enriqueceron a música galega, en Galicia e
fóra dela, dende 1996 catro finalistas proveñen da diáspora.
Ademais, a iniciativa en 2003 dun apartado de composición tivo unha
alentadora resposta coa concorrencia de músicos e obras de mérito,
estreadas desinteresadamente por solistas e orquestras. Ferrol debe
dar longa vida ao Bellón.
·
· ·
A
ombros de xigantes 27/5/2011
Seguro
que coñecen a frase do título, encabeza un recomendable programa de
divulgación científica de RNE 5 ou un libro de Stephen Hawking
sobre Física e Astronomía. Atribúese ao teólogo e filósofo
Bernardo de Chartres, quen sobre o ano 1130 expresaba a débeda de
toda persoa aos coñecementos dos devanceiros da Humanidade, os máis
deles absolutamente anónimos. Sen os logros e os erros das xentes
que nos precederon dificilmente poderiamos ter o nivel de
coñecementos que posibilitan a organización social, ciencia e
tecnoloxía actuais.
A
frase veume á cabeza agora, ao sentarme a escribir, pensando neste
tempo tras das eleccións, cheo de mudanzas de persoas e proxectos en
tantos concellos. Momentos de reflexión e tránsito, tanto para quen
asume novas responsabilidades como para quen as deixa. Momentos para
os balances entre o ben feito e o que puido ser mellorado, para pasar
folla e traballar arreo por mellores cidades, mellores cidadáns.
Temos por diante retos abraiantes, incluso para os expertos, como
para perder tempo en loitas estériles, a adversidade é o inimigo
común. Todos formamos parte do problema e da súa solución, a
cuestión é se estamos dispostos a pormos á tarefa.
Dise
que o tempo pon a cada un no seu lugar, penso máis ben todos temos
un tempo para intentar facer deste mundo un mellor lugar. Todos somos
un xigante máis con ombros de poder insospeitado.
·
· ·
Avaliar
13/5/2011
Dise
que o que non se avalía non vale. Este mércores e xoves as alumnas
e alumnos de cuarto de educación
primaria e segundo de secundaria descubriron por vez primeira a
experiencia de romper a rutina de traballo cotián para sentarse ante
catro cadernos para respostar non poucas preguntas nun tempo
limitado. Tras unhas instrucións, comezaron por escoitar un mesmo
texto lido en galego e castelán para mergullarse bolígrafo en man a
resolver cuestións. Hai tamén un caderno para a colaboración das
familias.
Esta é a segunda vez que se aplica nos centros escolares a denominada Avaliación de Diagnóstico, froito da Lei Orgánica de Educación (LOE), á procura dunha ollada externa acerca dos logros dos centros para acadar as oito competencias básicas obxectivo para o alumnado do ensino obrigatorio. As competencias a avaliar son, como na vez anterior, a competencia en comunicación lingüística e a competencia matemática, ademais este ano compróbase a competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. Para iso a rapazada foi elixindo nalgunhas preguntas a resposta entre opcións, redactaron texto, calcularon ou representaron gráficas noutras.
O resultado non supón notas para o alumnado, máis é unha información valiosa para o profesorado sobre o seu traballo, a estudar nos centros para facer os cambios que sexan necesarios o curso vindeiro. Un esforzo duro para mellorar a escola.
Esta é a segunda vez que se aplica nos centros escolares a denominada Avaliación de Diagnóstico, froito da Lei Orgánica de Educación (LOE), á procura dunha ollada externa acerca dos logros dos centros para acadar as oito competencias básicas obxectivo para o alumnado do ensino obrigatorio. As competencias a avaliar son, como na vez anterior, a competencia en comunicación lingüística e a competencia matemática, ademais este ano compróbase a competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. Para iso a rapazada foi elixindo nalgunhas preguntas a resposta entre opcións, redactaron texto, calcularon ou representaron gráficas noutras.
O resultado non supón notas para o alumnado, máis é unha información valiosa para o profesorado sobre o seu traballo, a estudar nos centros para facer os cambios que sexan necesarios o curso vindeiro. Un esforzo duro para mellorar a escola.
·
· ·
Concellos
pola Terra 29/4/2011
Antes
de entrar na recta final das eleccións municipais pode ser o
oportuno destacar a publicación do textodirixido aos concellos
denominado Un programa
pola Terra, acordado
polas máis representativas entidades ambientais de Galicia. Escrito
pensado para as mulleres e homes que dende as alcaldías, as
concellerías, van decidir sobre as trescentas quince administracións
locais galegas. As corporacións elixidas deberán afrontar a
responsabilidade do goberno da nosa realidade máis próxima, o que
inclúe numerosas competencias ambientais. Pero as entidades
ambientalistas non se dirixen unicamente aos futuros gobernantes,
tamén chaman ás oposicións a camiñar xuntos cara a un país
sostible ambientalmente, que é o mesmo que dicir económica e
socialmente posible. Pois, como subliña a proposta, a crise
actual ven -como descubriron civilizacións desaparecidas- dun modelo
inasumible polo planeta, pero especialmente imposible para unha
humanidade que, a punto de sobardar o sete mil millóns de
habitantes, ten por diante o reto de demostrar se merecemos o noso
nome específico de sapiens.
Os
concellos teñen a posibilidade de actuar localmente para facerlle a
vida máis amable aos seus veciños e máis sustentable para
xestionar ben os recursos. Transporte, enerxía, auga, zonas verdes,
participación, residuos, consumo responsable son algunhas propostas
para concellos postos na terra.
·
· ·
Auga
15/4/2011
A
auga, incluso en Galicia, é un ben escaso. Incluso neste país onde
o paraugas é un gadget de serie, a auga non
sobra. Por iso as casas tradicionalmente facíanse onde mananciais,
fontes ou pozos garantían os litros necesarios para a boca de xentes
e gando, integrantes dun todo nas casas de labranza. Lémbrese que
cada unidade de produción de leite -vaca, ovella ou cabra- necesita
algo máis de auga que o leite que da e, con todo, son menos litros
que os consumidos polas lavadoras, lavalouzas, aseos e regas de cada
vivenda do espallado territorio do chamado rural galego.
O conto é que, ata novembro do ano do señor de 2010, cada quen dese rural tiña que valerse por si para garantir a auga necesaria, xa que o servizo municipal respectivo é inexistente ou insuficiente, incluso na proximidade das cidades e vilas principais. Así se explican os milleiros de pozos e traídas pagadas polo peto particular, a maioría non legalizados xa que a autoridade que non subministraba tampouco esixía. Máis a nova Lei de Augas de Galicia, implantará -despois das municipais, iso si- un canon por vivenda, asumindo que está habitada por tres consumidores dunha cantidade de auga estimada por un contador que a propiedade instalará, so pena de sanción, no seu propio pozo ou traída. Se do que se trata é de recadar, póñase un imposto por tellado e acabamos antes. Ten tanto senso como cobrar polo que non se da.
O conto é que, ata novembro do ano do señor de 2010, cada quen dese rural tiña que valerse por si para garantir a auga necesaria, xa que o servizo municipal respectivo é inexistente ou insuficiente, incluso na proximidade das cidades e vilas principais. Así se explican os milleiros de pozos e traídas pagadas polo peto particular, a maioría non legalizados xa que a autoridade que non subministraba tampouco esixía. Máis a nova Lei de Augas de Galicia, implantará -despois das municipais, iso si- un canon por vivenda, asumindo que está habitada por tres consumidores dunha cantidade de auga estimada por un contador que a propiedade instalará, so pena de sanción, no seu propio pozo ou traída. Se do que se trata é de recadar, póñase un imposto por tellado e acabamos antes. Ten tanto senso como cobrar polo que non se da.
·
· ·
Idus
de Marzo 1/4/2011
Xa
está aquí a primavera, cumprindo a cita anual rachando as tebras
invernais. A primavera estacional, con aire temperado sabedor da súa
vitoria sobre as friaxes, por máis que estas retornen brevemente
para lembrarnos prudencia á hora de deixar as prendas de abrigo.
Eran os idus de marzo dos romanos, na metade do mes de Marte, deus da
guerra, tempos de ledicia e bos augurios, salvo para Xulio César,
asasinado nos días nos que os seus súbditos contribuían ao
xerminar da terra buscando no emparellamento a descendencia. Os idus
de Marzo do 2011 son tamén guerreiros, con varios césares
norteafricanos a cambalear nos seus tronos de sátrapas polo rebumbio
dun inesperado movemento de fartura de moitos dos seus cidadáns,
privados de dereitos elementais por décadas.
Tamén
foi guerreira iso que chamamos Natureza, removendo o día 11 coa súa
realidade implacable algún lugar dun fondo submarino próximo a
Xapón para chimpar un novo record
sísmico e asociando un terrible tsunami -vello termo que en xaponés
significa onda de marea- non previsto polos deseñadores da central
de Fukushima, imprudentemente construída na costa. O resultado
estamos a recibilo por entrega diaria en tintas negras que poñen en
solfa outra vez a fiabilidade das centrais térmicas nucleares e, de
retruque, o noso sistema socioeconómico baseado en enerxía barata.
O barato, coma case sempre sae, máis que caro, impagable.
·
· ·
Eficiencias
18/3/2011
Unha
das cousas máis sorprendentes dos humanos é a capacidade de dar
cantas veces faga falta coa mesma pedra. Está claro que aprendemos
da experiencias que vivimos, pero a curta e interesada memoria, a
soberbia que nos caracteriza como especie e a paixón por ser máis
que o veciño (ou vivir do veciño, que tamén), son os trazos grosos
que pintan o cadro da nosa sociedade actual. Unha sociedade
ineficiente en tantos aspectos: o enerxético e o social son os máis
rechamantes nestes días de revoltas en países árabes e de traxedia
no Xapón. Cando cae o telón do barato, barato, espertamos cando
pagamos 70 € por encher un depósito e outro tanto polo recibo da
luz (e o que queda). Descubrimos que o exemplo de organización
xaponés ven por terra ao constatar que previron os terremotos, pero
esqueceron o linde que marcan os tsunamis, probablemente polo difícil
de acomodar a case tres veces a poboación de España en pouco máis
da metade de territorio. Tal vez iso explique por que permitiu
asentar tanta poboación e centrais nucleares en alturas tabú para
esa xeografía. Pode que haxa que ser 'mentecatos' como dixo o
presidente extremeño dos 'antinucleares' e buscar a eficiencia
enerxética que nos axude a non gastar tanto e a eficiencia social de
vivir mellor con menos. Non parece haber un futuro razoable para un
modelo económico sen límites.
·
· ·
Auga
15/4/2011
A
auga, incluso en Galicia, é un ben escaso. Incluso neste país onde
o paraugas é un gadget de serie, a auga non sobra. Por iso as casas
tradicionalmente facíanse onde mananciais, fontes ou pozos garantían
os litros necesarios para a boca de xentes e gando, integrantes dun
todo nas casas de labranza. Lémbrese que cada unidade de produción
de leite -vaca, ovella ou cabra- necesita algo máis de auga que o
leite que da e, con todo, son menos litros que os consumidos polas
lavadoras, lavalouzas, aseos e regas de cada vivenda do espallado
territorio do chamado rural galego.
O
conto é que, ata novembro do ano do señor de 2010, cada quen dese
rural tiña que valerse por si para garantir a auga necesaria, xa que
o servizo municipal respectivo é inexistente ou insuficiente,
incluso na proximidade das cidades e vilas principais. Así se
explican os milleiros de pozos e traídas pagadas polo peto
particular, a maioría non legalizados xa que a autoridade que non
subministraba tampouco esixía. Máis a nova Lei de Augas de Galicia,
implantará -despois das municipais, iso si- un canon por vivenda,
asumindo que está habitada por tres consumidores dunha cantidade de
auga estimada por un contador que a propiedade instalará, so pena de
sanción, no seu propio pozo ou traída. Se do que se trata é de
recadar, póñase un imposto por tellado e acabamos antes. Ten tanto
senso como cobrar polo que non se da.
·
· ·
Idus
de Marzo 1/4/2011
Xa
está aquí a primavera, cumprindo a cita anual rachando as tebras
invernais. A primavera estacional, con aire temperado sabedor da súa
vitoria sobre as friaxes, por máis que estas retornen brevemente
para lembrarnos prudencia á hora de deixar as prendas de abrigo.
Eran os idus de marzo dos romanos, na metade do mes de Marte, deus da
guerra, tempos de ledicia e bos augurios, salvo para Xulio César,
asasinado nos días nos que os seus súbditos contribuían ao
xerminar da terra buscando no emparellamento a descendencia. Os idus
de Marzo do 2011 son tamén guerreiros, con varios césares
norteafricanos a cambalear nos seus tronos de sátrapas polo rebumbio
dun inesperado movemento de fartura de moitos dos seus cidadáns,
privados de dereitos elementais por décadas.
Tamén
foi guerreira iso que chamamos Natureza, removendo o día 11 coa súa
realidade implacable algún lugar dun fondo submarino próximo a
Xapón para chimpar un novo record sísmico e asociando un terrible
tsunami -vello termo que en xaponés significa onda de marea- non
previsto polos deseñadores da central de Fukushima, imprudentemente
construída na costa. O resultado estamos a recibilo por entrega
diaria en tintas negras que poñen en solfa outra vez a fiabilidade
das centrais térmicas nucleares e, de retruque, o noso sistema
socioeconómico baseado en enerxía barata. O barato, coma case
sempre sae, máis que caro, impagable.
·
· ·
Xente
extraordinaria 4/3/2011
A
estas horas que lee vostede estas liñas Federico, Miguel e Noelia
-por esa orde de puntuación- están a recibir ou xa teñen nas súas
mans o recoñecemento de ser un dos dezanove Premios Extraordinarios
de Bacharelato de Galicia. Son eles tres, de entre o alumnado de
Ferrolterra, os que conseguiron estaren no selecto grupo que acadou
un 8,5 de nota media nos dous cursos do Bacharelato e, despois,
situarse entre os primeiros dezanove nunhas esixentes probas que dan
dereito á honra do galardón, a un premio en metálico de 1.000
euros e á matrícula gratuíta nas universidades públicas de
España. Tamén recibirá Eva, ferrolana, un dos premios
extraordinarios de formación profesional 2008-9.
Para
a comarca é tamén unha honra telos a eles, como mostra de alumnado
de excelencia que, no bacharelato e na formación profesional. E
nestas datas nas que choven noticias negativas, cómpre lembrar os
indicadores dos centros de ensino galegos no marco da OCDE, segundo
as últimas probas PISA, nas que os colexios e institutos de Galicia
logran resultados en competencia lingüística e matemáticas por
riba do que corresponde ao nivel socioeconómico do país. Pese ás
dificultades de ser periférico e ás limitacións de dotación
humana e material, saber que o sistema educativo público e
concertado está cumprindo honrosamente na nosa dispersa xeografía
debe alimentar a nosa autoestima. Falta fai.
·
· ·
Peaxe
medioambiental
18/2/2011
Vivimos
nunha terra onde o territorio leva un par de centos de anos a
disposición das humanas empresas. Reais empresas como o mandato do
rei Fernando VI, continuado polo seu irmán Carlos III, para
construír os estaleiros, arsenal e barrios da Magdalena e Esteiro,
iniciaron unha senda industrial ávida de terreos marítimos e
terrestres. O pasado século XX acelerou esa demanda, multiplicando a
ocupación de esteiros e campeiros, construíndo sobre ríos e
regatos, cegando a circulación mareal de ponte en ponte ata o
abafante porto exterior, onde unha depuradora xa rematada espera por
augas fecais que tratar, pois alguén esqueceu facer as necesarias
obras para levalas ata ela. O resultado é que a riqueza económica
procedente do marisqueo está agora reducida a mínimos pola
destrución de bancos e unha contaminación de difícil solución.
Por suposto nestes procesos nunca ninguén consultou a Xan Pobo.
Agora un estudio para o Observatorio Estratéxico da Fundación
Ferrol Metrópoli pregunta, entre outras cousas, se “o emprego e o
desenvolvemento económico a curto prazo é o máis importante aínda
que se deteriore, de forma controlada e moderada o medio ambiente a
medio ou longo prazo”. Esperemos que o resultado do estudo
avale estratexias imaxinativas de economía sostible para Ferrolterra
sen máis peaxes medioambientais irreversibles, nin a medio nin a
longo prazo, nin nunca.
·
· ·
Ciclos
Formativos 4/2/2011
Hoxe
remata o prazo para matricularse nas probas de acceso a Ciclos
Formativos Superiores sen ter o Bacharelato, e o once de marzo
para quen desexe optar a entrar nalgún Ciclo Formativo Medio sen a
ESO, permitindo obter o título de Técnico Superior ou Técnico
Medio, respectivamente, nunha morea de especialidades que se poden
consultar no portal www.edu.xunta.es/fp ou en calquera dos centros
educativos da rede pública. Nesa páxina pode tamén consultarse o
grao de inserción laboral de cada ciclo, o que pode ser un elemento
de xuízo, xunto coas aptitudes e preferencias persoais, para a toma
de decisións que axuden a cualificarse profesionalmente.
A
outrora desprestixiada formación profesional está a ser cada vez
máis elixida pola xente nova como unha opción seria por varias
razóns. A primeira é que, tralas inversións en equipamentos e
actualización do profesorado, a FP está a ofrecer calidade , o que
proba os recoñecementos obtidos en probas nacionais e internacionais
por alumnado de FP de ferrolterra e Galicia. A segunda está na
versatilidade do sistema que posibilita en dous anos para os ciclos
superiores e nun ano aos medios, acceder ben ao traballo, ben a
estudios superiores. Logo están outros argumentos non menores, como
poda ser a proximidade. En todo caso os exames non son doados pero
permiten a moitas persoas a oportunidade de reabrir o seu ciclo de
formación.
·
· ·
Ecourbanismo
7/1/2011,
Día de San Xiao
Con
permiso das Academias acudo a este palabro;para reflexionar sobre as
cidades, sobre a nosa cidade ao fío das últimas incidencias en
edificios das rúas ferrolás. As cidades son os ecosistemas
artificiais resultantes dunha tendencia sedentaria iniciada no
Neolítico, hai uns 10.000 anos. O asentamento agrupado de edificios
de tamaño acorde coa tecnoloxía dispoñible en cada etapa -dende as
casas de un andar aos rañaceos de hoxe- cambiou fondamente a vida
dos humanos, ata o punto de que 2010 foi o ano no que a metade da
poboación mundial é urbana.
Pero
as cidades, os seus edificios, como os ecosistemas, sofren á acción
dos axentes atmosféricos como a chuvia, humidade, vento e fenómenos
eléctricos, das vibracións naturais dos sismos e as artificiais,
provocadas estas polo tráfico rodado e as obras. Estes e outros
factores afectan a edificios antigos da Magdalena, pero tamén a
outros construídos no medre de Ferrol na década dos 60 ao abeiro do
naval, levantados con máis area de praia e menos cemento e ferro da
conta. Con todo, o factor decisivo para a saúde das casas é o
mantemento. Un edificio precisa atencións para preservar a súa
impermeabilidade en climas coma o noso; cando a auga penetra as
cubertas ou fachadas escasas de pintura comezan deterioros que poden
debilitar vigas e forxados ata chegar á ruína.
O
mantemento é responsabilidade da propiedade, e nos edificios
habitados non soen darse problemas. A cousa cambia cando non hai
veciños, os que hai carecen de medios suficientes ou haxa inquilinos
de rendas antigas, que malamente cubran os gastos da propiedade
grazas a unha lexislación de arrendamentos urbanos que converteu a
caseiros nunha sorte de obrigados"servizos sociais",
contribuíndo ao abandono das fincas. Xunto a estes casos seguramente
hai outros nos que a desidia ou a cobiza propiciaron a caída de
edificios, con perigo para as persoas. So unha política seria de
vixilancia e de programas de restauración e aluguer poden salvar os
centros históricos.
·
· ·
Boa
noite 24/12/2010
A
dous días da lotería e a sete do "finde" por antonomasia,
chega a noite que invita ás xentes a facer un punto e aparte no
ritmo cotián. As comidas ou celebracións nas empresas, peñas
deportivas ou grupos de amigos, preceden á reunión das familias ao
redor dunha mesa na cea máis simbólica do ano. Particípese ou non
da simboloxía relixiosa cristiá -para millóns de persoas no mundo
son outros os fitos a celebrar- as festas do Nadal marcan o peche dun
ciclo anual e a estrea dun novo ano, para o que xuntamos un fardel de
bos propósitos. Como xa se comentara aquí por San Xoán, para
moitas civilizacións no equinoccio de inverno celébrase a “morte
da escuridade” co fin dos días curtos, que comezan a alongarse,
traendo máis luz cada xornada ata o máximo do solsticio de xuño.
Astros moven, en fin, o metrónomo que rexe os nosos ciclos anuais,
pero somos os humanos quen deben procurar manter o rumbo da nosa
singradura vital e, nese senso necesitamos cambiar bastantes cousas
como sociedade. Estamos a atravesar tempos duros para moitas persoas,
con situacións consideradas extremas para os nosos lares pero comúns
-privilexiadas incluso- noutras partes do mundo. Na era de Internet e
dos satélites non podemos alegar ignorancia sobre o que pasa e por
que pasa: as consecuencias sociais e medioambientais dun modelo de
aproveitamento ilimitado dos recursos, incluíndo os humanos, están
á vista de quen queira velas. É certo que as condicións de vida
melloraron nas últimas décadas, globalmente as persoas viven máis
e mellor, aínda considerando as sangrantes bolsas de pobreza e mala
nutrición, contra as que a comunidade internacional non logra
avances suficientes. É certo tamén que millóns de persoas
actúan máis xenerosamente que os seus gobernos colaborando con
iniciativas solidarias locais ou globais. Nesa reacción, a das
persoas boas e xenerosas, quero confiar no consenso de vieiros de
futuro para non ter vergoña de presentarnos ás xeracións que xa
son futuro. Boa Noite Boa.
·
· ·
Crerse
Ferrol, crer en Galicia 26/11/2010
Que
queren que lles diga! nestes tempos que andamos hai que respirar ben
fondo para comezar o día encaixando as novas do xornal, o resumo das
radios, as análises de comentaristas e tertulianos.
A relación das desfeitas caen
con constancia de orballo e forza de furacán, levando as nosas
mentes dende os inexplicables -e sospeitosos- designios do mercado
que nos salda, ata catástrofes humanitarias como as de Haití. Ou as
máis próximas que nos lembran a Cociña Económica e tantas ONG que
atenden ás dificultades de moitos veciños para pasar o día.
Se
somos quen de resistir o peso da impotencia e ollamos á nosa
contorna, tampouco é difícil atopar exemplos próximos de xentes
admirables que manteñen o cotián con tenacidade: son as nais e pais
que preparan aos seus fillos para ir ao cole,
o comerciante que atende á clientela, o profesional honrado que
traballa en A
e fai ben o seu, a panadeira que nos escolle unha barra pouco
queimada, o sanitario que sanda feridas de corpo e mente, a
barrendeira que da tres pasos máis para recoller o descoido alleo, a
persoa amable que encamiña a un viandante, a xornalista que escribe
coa incerteza de ser lida, o parado que espera de hoxe un mellor día.
Pequenos
felices feitos cotiáns contrapesan duras realidades, soprando nas
brasas da esperanza. Esperanza apoiada tamén en realidades
empresariais como os que apunta Andrés Precedo Ledo na Voz do lúns
acerca de que Galicia, co 6% da poboación española e algo máis
desa cifra do seu PIB, aporta o 20% de marcas españolas de prestixio
internacional, algo están a facer ben moitos dos nosos empresarios.
Aporta tamén esperanza que asociacións de veciños e concello
debateran esta semana en foros de participación cidadá as
fortalezas e debilidades de Ferrol, aínda que se percibía en moitas
das intervencións unha visión demasiado negativa da nosa realidade.
Os ferrolterráns
debemos abandonar a ciclotimia do marabilla versus desastre para
crerse
máis Ferrol, crer en Galicia.
·
· ·
Eu
xa non acordo 12/11/2010
Os
danos causados pola tormenta da madrugada do martes en
peiraos, paseos marítimos, vivendas da cornixa
cantábrica son impresionantes.
A
confluencia dun potente mar de fondo con mar de vento
convocou na preamar unha ondada que levou por diante
mobiliario urbano, diques de abrigo, cristaleiras,
árbores e, desgraciadamente, ata os desatendidos
vestixios do land-art de Man, o alemán
de Camelle. O sorprendente
destes fenómenos naturais é que sorprendan. As imaxes
reproducidas unha e outra vez polos telexornais e a prensa
dixital da nova caída da varanda de Riazor (a anterior foi en
2008) amosan unha mar reivindicando un espazo onde as dunas
e a ribeira deron paso ao formigón, estradas e un
estacionamento soterrado. Así tamén en Asturias,
Cantabria e Euskadi paseos, museos e establecementos
hostaleiros sufriron o resultado do encontro da enerxía do
mar con estruturas ríxidas que invadiron o seu
territorio.
Algo
semellante repítese nas vilas cando chuvias torrenciais
rebentan sumidoiros mal dimensionados (en Ferrol sabemos
bastante diso) ou por aumentar o caudal de torrentes e
ríos, arrasan vivendas construídas indebidamente en
zonas de inundación. Cando as cámaras de televisión
recollen as declaracións dos propietarios afectados,
asombra ver as caras de estupefacción, os dedos marcando
a altura acadada pola riada, os garaxes inundados.
Pero
cal é a sorpresa? Cando oio a entrevistado dicir que non
acorda unha cousa á maneira, lembro a un veciño de
Bares que ponderaba a antigüidade do suposto porto fenicio
da vila de Mañón dicindo «Miren
que é vello, que eu téñolles 78 e xa non o acordo...»
Tormentas hóuboas e volverán a visitarnos.
Tardarán
máis ou menos en retornar e causarán tantos danos como
queiramos permitilo mentres sigamos construíndo nos
territorios das augas. Pois non é o mar quen asoballa as
nosas costas, non son os ríos quen invaden os nosos
vales, é a nosa prepotencia financiada con
cartos públicos e privados a que desafía os ritmos
naturais.
·
· ·
Outovera
29/10/2010
Primavera,
Verán, Outono e Inverno son ou eran ata agora as catro estacións,
catro partes do ano ben diferenciadas pola escuridade e luz
características de cada unha delas. De aí o maior ou menor calor,
frío, vento, chuvia, humidade e outros meteoros que inflúen nos
ritmos das terras e das xentes. Agricultores e mariñeiros están tan
pendentes do tempo durante a semana como os viláns cando chega o
finde:
a colleita, o marisqueo ou o día de praia dependen das veleidades da
atmosfera, o que explica a atención con que se segue o
tempo, sexa na tele, no
xornal, na radio ou na parola casual dentro dun ascensor. Máis
nunhas terras como as nosas, nas que se cruzan dous mares, mil ríos
e o demo e a cartografía sabe cantos montes. Aquí fálase do tempo
a diario pola mesma razón que na Mancha poderán pasar semanas sen
tocar o tema, o ritmo de cambios marca a frecuencia da parola. Certo
é que hai outras terras menos favorecidas pola climatoloxía -coido
que era británico quen dixo que aquel ano o verán cadrara en xoves-
ademais que esta pode estar a cambiar.
Xa
se sabe que o meteoroloxía estuda os cambios breves e a climatoloxía
os que mudan en décadas ou séculos; como tamén que os expertos do
Panel Internacional para o Cambio Climático nomeados pola ONU
alertan de que estamos a vivir un cambio fomentado polas actividades
humanas. O último informe, publicado en 2007, vaticina un aumento de
episodios extremos como secas ou choivas intensas e, polo que se ve,
os feitos parecen confirmalo. No informe de 2007, Meteogalicia sinala
ese outono como o máis seco dos últimos 50 anos, e neste setembro
de 2010 choveu menos que nos últimos 31 anos. Certo que se debe
observar os cambios dos datos en períodos amplos, tan certo como que
debemos desconfiar da memoria persoal, demasiado caprichosa nas
lembranzas, pero un ten que se Antonio Vivaldi vivira hoxe entre nós
dubidaría escribir “As catro estacións”. Serían, catro, tres,
dúas ou unha con matices? Deberemos falar de Inverán ou Outovera?
·
· ·
Ríos
ocultos 15/10/2010
A
ría de Ferrol recibe as súas augas doces dun pequeno
fato de ríos de moi distintas características. De todas
elas hai unha que destaca sobre o resto: hai ríos visibles e
ríos invisibles.
O
de maior caudal é o Grande de Xuvia, delimitador da
separación entre Narón e Neda; por este último
concello vai o último e máis espectacular treito do río
Belelle, as súas limpas augas salvan o desnivel da Fervenza
para chegar á placidez da ría. Por esa mesma banda, a
outra banda para
os de Ferrol, van dous ríos menores en caudal, o Cádavo e
o Ba, xa en terras do Seixo. Todos eles tiveron e teñen algún
problema de conservación, pero é posible percorrelos. Non se
pode dicir o mesmo dos de Ferrol; unicamente o río da Sardiña
chega dende Catabois á Malata en superficie. O resto foi
condenado, pola imprevisión e falla de sensibilidade de
autoridades municipais e hidrográficas das últimas
décadas, a servir de cloacas para os barrios que xurdiron co
crecemento da conurbación Ferrol-Narón, levando na súa oculta
canle tanto augas pluviais como as grises e negras de miles de
vivendas. Directas á ría.
Pódese
facer un interesante exercicio de geographical
reality show collendo un
mapa para darse un paseo dende Esteiro ao Ponto. O
primeiro desaparecido é
o río do Tronco que, soterrado dende o Inferniño, verte
augas nada limpas na Enseada de Caranza. Á Gándara chega
outro tapado,
o Inxerto, perdido na Ponte das Cabras para verter sucias
augas non lonxe do banco de ameixa das Pías. No Ponto naronés
rematan dous regos, o de Freixeiro e o de Sabugueiro.
Hai
case un mes a Confederación Hidrográfica del Miño-Sil
presentou á alcaldía de Ferrol obras por máis de 4 millóns
coas que se pretende paliar a desfeita de décadas de abandono
do ambiental na planifi cación urbana dos concellos
ribeireños. O obxectivo, separar augas pluviais das
urbanas para que unicamente estas cheguen á depuradora de
Prioriño cuxa entrada en función demora para o 2012 dende o
2008 previsto pola CHM. Amén.
·
· ·
Sementeira
1/10/2010
"Sementar
sementarei, loguiño de crarear, en tanto no pobo medre
un meniño, un vello e un cantar..."
Así animaba a letra de Lois Álvarez Pousa, feita
canción popular por Fuxan os Ventos, a tomar unha postura
activa para manter adiante o futuro do país. Nestes tempos
de
desacougo ante a complicada realidade, son de agradecer
todas as iniciativas que mirando máis aló do curto prazo
cotián buscan asentar futuros. Especialmente o futuro de
intanxibles como os bens culturais inmateriais, que por
non ter un prezo obvio, por non cotizar en bolsa nin ser
obxecto de doado mercadeo, fi can esquecidos das
prioridades, das decisións do urxente, poucas veces
coincidente co importante. Pero hai xentes que dedican
tempo do seu
para
sementar futuros en forma de escolas de música, danza,
obradoiros literarios, contacontos, labores e artesanías
tradicionais para que xente nova e adultos podan aprender
e gozar coa cultura tradicional galega.
De
todas as ofertas anunciadas neste comezo de outono hai
unha que resulta esperanzadora e á que lle desexo a mellor
das andaduras, refírome ás escolas coas que o Real Coro
Toxos e
Froles
ofrece ao público da cidade. Con estas actividades recupérase
unha oferta imprescindible en Ferrol, especialmente
considerando tanto os avatares recentes do decano dos coros
galegos como a situación de atonía na que están outras
entidades dedicadas á música e danza tradicionais. Por
estas circunstancias sería desexable unir esforzos para
posibilitar unha renovación xeracional que tome o facho
de tantas xentes que vestiron
polainas
ou mantelo en corais e grupos ferroláns, mantendounha historia
da que a cidade
pode
estar orgullosa.
Unha
institución coma o “Toxos”, dotada dun edifi cio
senlleiro e céntrico pode intentar aglutinar a todas as
persoas interesadas en coñecer ou practicar a música e a
danza galegas, un legado das xeracións pasadas que pode
facernos
felices
hoxe. Coidemos a sementeira deste outono para que agrome
en mil primaveras.
·
· ·
A
boa educación 17/9/2010
O
mes de setembro sempre trae un novo comezo de curso, este ano cargado
de interrogantes para toda a comunidade escolar. A incorporación dos
máis pequenos e dos universitarios -o Plan Bolonia está a remover
vellas tradicións, empezando pola data de inicio de curso-
complétase hoxe venres coa incorporación do alumnado de ensino
secundario obrigatorio e de ciclos formativos. Os inicios de curso
son sempre datas de actividade febril nos centros, non sobra o tempo
para poñer a andar unha organización complexa - máis do que
superficialmente poda parecer- coa que atender a diversidade persoal
que forma toda sociedade. Cando se escoita e leen declaracións de
líderes sobre a importancia da educación para calquera país non se
pode evitar o desacougo de comprobar a diferencia entre as palabras e
a realidade dos feitos. É difícil construír un sistema
educativo eficiente cando as principais forzas políticas non foron
quen de chegar a un pacto educativo mínimo que aporte a serenidade,
organización e medios humanos e materiais necesarios. Certo que
moitos dos acelerados cambios dos últimos anos viñeron en boa
medida da necesidade de adecuar o noso sistema ao marco común
europeo. Certo tamén que o sistema español partía de notables
carencias que foron paliándose con inversións e esforzos notables
de administracións e profesorado. Certo que iniciativas das últimas
lexislaturas adoeceron dunha ambición pouco acompasada coa
capacidade de cambio dun sistema educativo sobre o que recaen todas
as posibles solucións a cada problema mediático, dende a educación
para a saúde ás mortandades do tráfico, a escola semella para
moitos o bálsamo de Fierabrás. Mágoa que estas declaracións vaian
seguidas de recortes de profesorado que están a encher as aulas en
números que non recordan os vellos do lugar. Unha boa educación
precisa de equipos humanos eficientes nas administracións e
colaboración coas familias para que nos centros se poda facer o
mellor traballo cun ben escaso, os nosos fillos.
·
· ·
Memorias
de verán 2/9/2010
Xa
está, xa rematou agosto e aínda que setembro poda traer días
de praia e de paseos ao compás do tempo outonal, o
verán, este verán do 2010, xa vai aló. Cos seus días de
baño, de reunións familiares e quedadas de amigos, as
máis das veces ao redor de mesas con ou sen mantel,
baixo a convocatoria da sardiña ou do churrasco. O verán
de festas e romaría, de concerto folk, rock, pop ou calquera
das variedades de eventos musicais, encontros viquingos,
carreiras de carrilanas e outras festas imaxinativas.
Todos
estas extenuantes actividades estivais xeran milleiros de
fotos e centenares de horas de vídeo, agora máis doadamente
gravado coas propias cámaras dixitais ou cos teléfonos
móbiles que van en petos e bolsos. Imaxes fi xas ou animadas
coas que se regalarán vindeiras reunións caseiras: imos ver as
fotos da viaxe, do bodorrio,
da sesión vermouth... Entre cabezadas e disimulados
bocexos desfilará unha cantidade inxente de imaxes coas
que tratamos de atrapar a memoria do verán. Pero hai outra
memoria que xorde destes encontros estivais como resultado
das conversas coas que atropeladamente nos poñemos ao día.
Tras contarnos o inmediato (ou deuses, que pasou no último ano
que poda e deba ser contado?) é doado que o decurso da
cháchara nos leve as lembranzas da nenez e xuventude
compartidas, debuxando na pantalla das mentes unha vella
película, a historia da nosa vida, escrita por vario
guionistas que van aportando detalles esquecidos, quizá con
matices insospeitados, os perfís dos personaxes que fomos,
que somos. Esa outra memoria do verán sanda ou remove
vellas historias, axudando ás veces a entender por que
pasaron as cousas, axudando tamén a lembrar como fixemos
o camiño. Con esas memoria recompoñemos, especialmente
cando xa non se cumprirán os 50, un tempo, un país ben
distinto, de casas sen auga e fondas desigualdades sociais, no
que poucos estudaban e moitos emigraban. Esa memoria
fainos reflexionar sobre os que agora deben emigrar aínda
que estuden.
·
· ·
Lumes
do abandono 20/8/2010
Hai
asuntos destacados pola urxencia ou pola súa gravidade. O lume, os
lumes, son un tema actual tristemente repetido e condenado a
repetirse de continuar as circunstancias motivadoras dos profundos
cambios sociais e ambientais que en Galicia facilitan os incendios
forestais.
Algúns deses trocos na contorna veñen da mudanza da
sociedade agropecuaria tradicional forxadora dunha paisaxe familiar
para os galegos e identificadora para quen nos visita, mantedora ata
este século das leiras, prados e montes que deron paso, nun par de
décadas, a solares, vías, parques industriais, desmadre urbanístico
e territorial en suma e, ademais e sobre todo, ao abandono. Abandono
das vellas rutinas produtivas resultado da procura de outros medios
de vida nas vilas e cidades levando ao deserto humano en miles de
lugares de miles de aldeas dos máis de tres centos de concellos
galegos. Esa marea de xente desprazada do interior á costa, xunto
coa marea baixa da demografía -comentadas neste xornal por
autoridades como Precedo Ledo ou Albino Prada- son preocupantes para
o país e para o seu medio ambiente. Para o país polo que supón de
mal aproveitamento dos recursos da terra, para o ambiental porque non
se pode explicar o medio galego sen o factor humano.
Deses
abandonos, estes lumes. Explícanse mellor moitos incendios “de
roza”, iniciados por algunha desas tipoloxías de incendiario
descritas hai uns días. Pensa un máis en persoas imprudentes que
intentan frear co chisqueiro o avance da vexetación que en
piromanía, de todo haberá. A vía mellor para loitar contra o lume
é a posta de valor do monte para evitar o seu lamentable estado
xeral. O goberno galego anterior creou as Unidades de xestión
forestal (Uxfor), substituídas polas Sociedades de Fomento Forestal
(Sofor) pola actual consellería. Ambas son intentos de tornar
rendibles os bosques e contan con partidarios e detractores. Alén de
que modelo é mellor, o peor é estar como estamos. Galicia necesita
algo rápido e estable contra o lume, xa.
·
· ·
Praias
compartidas 6/8/2010
Entrados
xa en agosto, estase
no punto álxido de chegadas e partidas vacacionais. Estes días
serven para intentar desconectar dun ciclo anual de traballo e, sobre
todo, renovar as forzas físicas e mentais para seguir. O encontros
con amistades, o paseo vendo rostros que forman parte da paisaxe
colectiva, a recuperación de sabores, olores e sons, axudan a
lembrar tempos nos que todos eramos outros, a revalidar
inconscientemente a pertenza a un colectivo non oficial, 'os de
aquí'.
Este
rito anual celébrase en rúas e prazas, en paseos ou asistencia a
actos festivos e, sobre todo, na praia. Aquí é onde co mínimo
equipamento do traxe de baño tómase contacto coa area, o sol, o
vento do nordés -castigador e xeneroso en sol ao tempo- e os olores:
a salitre, a duna, a infancia. As praias da terra permiten decidir a
preferencia persoal entre o paseo solitario polos areais máis
ventados ou o grupo falangueiro nas abas de sotavento. A praia da a
oportunidade do silencio e do encontro, do sol abafante e do baño
rexenerador; aquí aínda é posible atopar a soidade e parola na
mesma praia. O da música é outro conto, os reprodutores persoais
con auriculares substituíron ao 'hortera con transistor', quen o
lembra?
Ademais
de compartir as praias con outros humanos, tamén o facemos con
outros integrantes discretos da paisaxe, como as areas e
pedras que nos acollen, as plantas das dunas e as olgas que prestan
color, olor e saúde aos bañistas. Están tamén as aves litorais
que fan sitio obrigado durante as horas de baño, para recuperar
posicións ao solpor. Esta convivencia ten os seus custos para o non
humano en forma de cambios no terreo, alteración das dunas e o seu
cosmos de plantas e invertebrados, de imposibilidade de cría na
praia para aves como a píllara papuda ou a gabita.
Pero
a vida é teimuda, e nos últimos anos estas últimas especies están
en praias e illotes galegos, tendencia que se asentará se non a
impiden cans, motos, quads e obras discutibles. Mellor para
todos.
·
· ·
Coidado
coa costa 23/7/2010
O
litoral comarcal é recoñecida como un dos máis atractivos de
Galicia. A sucesión de cabos, praias, lagoas litorais, dunas,
humidais, furnas, coídos, portos naturais, illas, campos costeiros,
xunto cunha edificación razoablemente respectuosa coa paisaxe son
atributos que explican o por que da inclusión da franxa costeira que
vai de Prioriño á Serra da Capelada. rede europea Natura 2000 como
Lugar de Interese Comunitario Costa Ártabra, polo conxunto de
hábitats prioritarios para unha flora e fauna de gran interese
científico e paisaxístico.
A
que se debe o aceptable grao de conservación dun litoral tan próximo
aos núcleos urbanos da ría de Ferrol? Sen dúbida a existencia de
terreos en man común coma os Montes de San Xurxo, e As
Cabazas-Marmadeiro en Covas, sumado as actividades e instalacións
militares ata hai poucos anos, e, importante factor, que Ferrol foi
unha das primeiras cidades de Galicia en dotarse dunhas regulacións
urbanísticas que impediron a proliferación excesiva de construcións
que afean á maior parte da costa galega. A situación hoxe é tan
boa como claramente mellorable, especialmente no capítulo de
servizos nas praias como accesos sinalizados, estacionamentos a
distancia razoable dos areais e instalacións desmontables de baixo
impacto. Pero o futuro pide coidado con intervencións que podan
desmerecer este escenario, como a insistencia dos responsables de
Costas en construír ramplas ríxidas de acceso ás praias que un ano
tras outro deben ser repostas pola acción dos temporais. Outra é o
anunciado proxecto de dar acceso a dúas dás tres praias de Narón:
mentres que Campelo é un areal tan pequeno coma fermoso, as praias
de O Casal e Lopesa deberían seguir como están, inaccesibles ao
público. Ambas están ao pe de altos cantís de moi difícil acceso
e altamente inestables, onde son probables desprendementos coma o
ocorrido na veciña Ponzos.
Hai
praias de abondo na comarca como para tentar a sorte promovendo
permitindo a visita a lugares de alto risco.
·
· ·
A
nosa selección, e II 9/7/2010
Hai
case un mes que así se encabezaba esta columna. Nela, afirmando que
non se ía falar de fútbol, facíase unha reflexión sobre o
alumnado que ía pasar as probas de selectividade para o acceso á
universidade. Hoxe, case un mes e un montón de acontecementos máis
tarde –incluídas as PAU e todos os partidos do mundial de
Suráfrica menos un, a final- vaise falar de novo de mocidade,
de país e de fútbol. Disto último non se espere competencia para
as páxinas de deporte da ignorancia propia, xa que un non pasou dos
partidos de patio e praia e ver algún que outra transmisión pola
tele. Por exemplo o partidazo España-Alemania. Confeso que esperando
o gol e o desenlace pensei que gañara ou non, o equipo español era
un bo exemplo para todos como parábola de país desexable por
calquera, no que as furias, os liderazgos caudillistas e os
salvamentos heroicos perderon fol a favor do equipo, do traballo
sereno e constante, da capacidade de perseverar e de sufrir se é
necesario para construír un traballo ben feito. Que ademais pode ser
fermoso, como este partido, como o pode ser a albanelería, a
construción naval ou os xelados da Ibense (que ricos, que
nostalxia), porque a xente que fai as cousas con oficio acaba por
poñerlles o seu aquel de arte, de busca da beleza para mellorar o
cotián, a vida máis grata.
Xa
me gustaron menos os picos de serra dalgún comentarista que ía da
euforia cando ‘a roxa’ dominaba -no que repartía tópicos do
españolismo máis cañí- á depresión, combatida con máis tópicos
modelo ‘o equipo teutón’ cando o equipo alemán replicaba. Esta
tendencia a despachar a realidade con subidas aos ceos e baixadas aos
avernos si que parece un deporte nacional. Este país necesita, como
todos, menos tópicos e máis obxectividade, máis valorar os nosos
ben faceres e habelencias e menos soberbias fatuas. Temos bazas
positivas das que partir e problemas para solucionar. Agora a pelota
a temos nós, pensemos en xogar ben e en como formamos á seguinte
selección cidadá.
·
· ·
Solsticios
25/6/2010
Son
dous, o de inverno e o de verán, os momentos nos que a nosa estrela,
o Sol, se atopa á maior distancia do planeta Terra. Ou mellor, dous
son os puntos de afastamento máximo da órbita terrestre ao redor do
pai Sol. Esta danza cósmica dura uns 4.600 millóns de anos, tanto
como a formación do Sistema Solar, un tempo moito maior do que leva
a nosa especie no planeta. Pero seguramente os primeiros humanos
sentiron a mesma fascinación que sentimos nós ante a teimuda
repetición dos ciclos anuais e de todos os cambios que acontecen
durante os 365 días do ano, probablemente sexa este solsticio de
verán o máis fascinante, o que inflúe en máis culturas, por
marcar a transición entre as tebras do inverno e as luces do estío.
Solsticio ven do latín solstitium
(sol quieto) pois neses intres o Sol semella moverse máis lentamente
ao estar máis lonxe do observador. Os solsticios marcaron e marcan
fitos importantes para os humanos. Así o 24 de xuño foi a data
elixida por moitos ritos paganos e as relixións que viñeron logo
para a celebración do comezo de ano solar; ese día sería o do
“nacemento do sol” mentres que o 24 de decembro sería o día da
súa “morte”. O cristianismo celebra a morte de Xesús de Nazaret
coincidindo con este último, mentres que é a conmemoración do San
Xoán, santo singular entre os santos, lémbrase no solsticio de
verán do hemisferio norte. As cacharelas e lumeiradas, son formas de
festexo que aínda hoxe fan perdurar nunha sociedade cada vez máis
afastada do agropecuario as razóns de alegría dos cultivadores polo
augurio de colleitas posibles grazas á luz solar.
Mostra
das vellas raizames dunha festa tan global constatase no feito de que
civilizacións do Hemisferio Sur celebraban o Ano Novo no solsticio
de xuño, que o predominio do cristianismo o levou ao de decembro,
cunha simboloxía bastante obvia, na que a resurrección de Cristo
recollería a herdanza do “renacemento” do Sol dos pobos
precristiáns. Os calendarios e usos actuais non se entenden sen esas
vellas raíces.
·
· ·
A
selección do 2010 11/6/2010
Voulles
ser claro dende a primeira liña: non vai de fútbol. Ou si, que
diría algún, pode ser que algo do que me ronda a cabeza nestes días
teña que ver co deporte polo que devecen máis millóns de persoas
no mundo. O esforzo disciplinado, a autosuperación, o traballo
persoal e para o equipo son valores que cotizan á alza no fútbol
español. Tamén ten este tachas ben visibles, das que o
comportamento pouco exemplar -clamoroso no económico- de moitos
clubs son comentario hoxe e probablemente o sexan nun futuro nada
folgado. Pero da selección que eu lles quero falar, pouco antes de
comezar o espectáculo en Suráfrica, está formada por un fato de
mozas e mozos de segundo de bacharelato que están á espera de
“facer o seu mundial”, o máis importante da súa vida, pasar as
Probas de Acceso á Universidade entre o 16 e o 18 de xuño. Ou polo
menos así o senten agora, nestes días nos que navegan polas
incertezas do que está por vir, entre a seguridade do traballado
todo un intenso curso e as dúbidas lóxicas da última hora ante a
chegada das probas. Cando as pasen, poderán comprobar aquelo que
lles comentou o seu profesorado dende o comezo de curso, que a
“selectividade” faise, pásase, en cada centro durante os tres
trimestres do curso, no traballo de cada día, de todas as semanas
que os levan dende o primeiro curso do seu bacharelato ás portas de
graos universitarios ou ciclos superiores. Pois, permítome a volta
ao símil deportivo, están a rematar unha liga de dous cursos no
académico na que está a dar, por moito que ás veces pareza o
contrario ás súas pacientes familias, un enorme salto na súa
madurez, o primeiro paso do resto das súas vidas académicas e
profesionais.
Nesta
rapazada temos -créanme coñezo ben deles- unha marabillosa
selección á que apoiar con centros educativos, profesorado, becas,
axudas á investigación e oportunidades de traballo cualificado
aquí, nun país cunha sociedade con prioridades claras de aposta
polo futuro, o noso capital humano.
·
· ·
O
futuro dos fillos 14/5/2010
Cando
a mar se pon brava toca asegurar a carga, tomar rizos e pechar
escotillas para evitar catástrofes. Pero non é momento de ser
catastrofista. Hai un rumbo que manter –ou variar axiña- para
chegar a bo porto con toda a tripulación na mellor condición
posible, saber cal é a estratexia correcta para facelo co mínimo
gasto e, cando cheguemos a porto, cal será o próximo paso. O país
está a pasar por unha marusía, tirando a mar arbolada que nos debe
facer repensar (ou pensar quizá) que país queremos.
Porque
temos uns fillos, unha xente nova, formada no académico, no
profesional, como nunca estivo xeración anterior. Diga o que diga
quen non os coñece, a rapazada de hoxe ten moitas máis habelencias
e dispón de máis medios para aplicalas que nunca antes. Salvo
–excepcións a parte- a escasa educación para adversidade
que as xeracións anteriores, incluídos os seus pais, coñeceron. A
dificultade para atopar un traballo acorde coa súa formación ou as
facetas cotiáns dunha situación económica máis duras das vividas
ata agora pódeos levar a contemplar o futuro con pesimismo. Non é
doado afrontar malos tempos cando fuches criado no “que queres
neniño”. Pero toca retomar o espírito dos vellos coa
potencialidade dos novos, hai que reivindicar o espiritu emprendedor
de xeneracións anteriores para lembrar que a mantenza –como
liberdade- non a regalan. Que para xogar en “champions” hai que
entrenar arreo. Que a discreción dos vellos vende máis que a
fachenda do “novorriquismo”, alentado por banqueiros
insanciables, políticos imprudentes, televisións impresentables e,
dígase, unha sociedade que quixo esquecer que a nosa renda
per cápita cando a entrada na UE era –falo de memoria- duns 12000
dólares, mentres que Francia e Alemania tiñan 25000 e 34000
respectivamente: os expertos en economía nos levan explicando de
dous anos para acó como se fixo o “milagro español”.
Galicia sabe de tirar para adiante, pero debemos axudar aos fillos
como ler os erros dos seus maiores para atopar o seu futuro.
·
· ·
Máxico
Jofre 30/4/2010
A
música, o teatro, a danza son artes que poden materializarse en
lugares e situacións variadas. Os espazos abertos, as rúas,
pavillóns deportivos e estadios de fútbol acollen concertos e
outros eventos escénicos. Pero hai escenarios e escenarios: músicos
e espectadores saben das calamidades acústicas de moitos locais,
máis axeitados para o deporte que para a boa escoita. Para non falar
doutras sevicias como a de estar de pé, as inclemencias do tempo
-aínda que hoxe calquera modesto evento á intemperie conta con
carpas protectoras, non hai moito que organizadores de custosos
eventos institucionais escatimaban os toldos incluso para os
intérpretes- ou o amoreamento humano. No lado positivo están marcos
como o que brinda o Teatro Jofre. Tras da súa rehabilitación, ben
excesiva no tempo pero atinada no resultado xeral, o local máis
emblemático de Ferrol semella ter unha maxia especial para os
intérpretes, como se puido comprobar de novo a semana pasada, nos
concertos de BM5, o quinteto de Daniel Bellón e Diego Maceiras, e do
Masada String Trio. Os primeiros, presentando o seu disco Folkfusión,
compartiron co público a súa música leda e os segundos,
acertadamente traídos a Ferrol pola Fundación Barrié dentro do seu
XV Ciclo de Jazz, viron como os espectadores agradeceron unha
proposta músical tan subtil como diferente correspondendo con tres
xenerosos 'bises'.
Grato
é o encontro de intérpretes de calidade e un público receptivo,
grazas á disposición do concello, responsable do teatro, e das
entidades que traen unha programación de calidade durante o ano ou a
divulgan, como a Asociación de Amigos do Teatro Jofre. Pero é a
funcionalidade do Jofre o que repuxo a Ferrol no mapa dos circuítos
escénicos do país ao ofertar tanto uns equipamentos técnicos
modernos como o sabor e a solera de antigo teatro. Esta afortunada
combinación explica probablemente parte do encanto que para os
músicos, para os cómicos, ten actuar en Ferrol. A outra parte a
explica o público, ao que hai que manter cunha oferta atractiva. Aí
está o reto de futuro.
·
· ·
Malata
viva 16/4/2010
“Había
unha vez unha ría longa como unha botella, na que vivían ameixas
finas e babosas, vieiras, croques e un milleiro doutros seres mariños
grandes ou tan pequenos que o ollo non acada ver”.
Podería
este ser parte dun conto que a conto ven pola actualidade da ría
ferrolá, cando se barallan as posibilidades de conexión do porto
exterior co ferrocarril. Dise que a opción máis axeitada é “a
sur” fronte a outras máis custosas e un se pregunta de que custo
se fala. Si de cartos se trata, pode ser que sexa máis barato
construír unha ponte “económica” entre o actual porto carboeiro
e A Graña, fronte a un trazado máis longo, habería que ver
os números para opinar. Pero si se inclúen –como se debe facer-
os custos ambientais e sociais, a cuestión non ofrece dúbidas:
Ferrol non debe recibir máis desenvolvemento ‘low cost’. A
enseada da Malata foi sacrificada -e con ela a calidade de vida de
mariscadores e cidadáns de Ferrol- en aras das necesidades de
empresas radicadas noutros concellos. Para a descarga do carbón e da
chatarra fíxose unha ocupación desmedida do mellor banco
marisqueiro natural da ría; pódese hoxe trasladar os graneis ao
porto exterior, pero o peirao ficará. O banco de ameixa restante
pode desaparecer pola construción dunha ponte barata nuns intres,
non se esqueza, nos que aínda non temos unha ría saneada.
Xa
está ben de solucións que crean problemas, accesos que dividen
barrios, portos que afogan á vida. Poden entenderse, non
desculparse, nos tempos de durísimas reconversións, cando todo
valía por postos de traballo. Pero estes hoxe veñen tamén de
moitos sectores que necesitan unha Malata o máis saneada e fermosa
posible. Marisqueo, turismo, lecer cidadá teñen dereito a solucións
de calidade, eliminando barreiras anteriores, non creando outras
novas. En todo caso, estamos no século XXI, no que se fan pontes que
salvan vanos como este sen máis problema que un bo deseño e cartos.
Ferrol non merece menos.
·
· ·
A
economía do próximo 2/4/2010
Hai
en marcha en Galicia unha silente diminución de diversidades.
Algunhas son notorias e enchen portadas e artigos de opinión,
coma das caixas de aforros que das varias que había hai corenta
anos
quedaron en dúas que van quedar no que o diaño diga, val
dicir o que digan quen o bacallau corte.
Pero
non é esa diversidade a que quería traer hoxe aquí. Tampouco
da biodiversidade falar quixera, aínda que outro demo me leva,
porque xa van para tres ou catro anos que non se sente cantar ao
cuco en Ferrolterra e os ornitólogos non saben porque non oímos a
este paxaro que inverna en África pero cría fillos galegos: por
favor se escoitan o seu cucú chamen á radio, á prensa, teñen
vostedes unha nova de alcance. A diversidade que me ven preocupando
hai tempo é a da gandería e agricultura galegas, que están a
vivir tempos ben difíciles. Certo que hai iniciativas
pioneiras e puxantes en mundos coma o viño, os pementos ou as
algas, certo que temos algunhas empresas punteiras no
precociñado e na distribución de alimentos pero hai no mundo
do gando unha desaparición constante de explotacións que van
deixando o interior do país cada volta máis espido de xente. O
prezo que reciben os produtores do leite e da carne, presionado
polas importacións dos excedentes doutras partes -ollo, os
agricultores franceses quéixanse da competencia do leste de
Europa- voltan non rendibles as explotacións. Ferramentas
terán que poñer as administracións para fixar á xuventude nunha
industria, a agropecuaria, da que dependen moitas outras industrias
e servizos. Unha delas é mellorar a trazabilidade para que os
consumidores tamén podamos facer o noso, mercar produtos
galegos. Se queremos beber leite, comer peixe, queixo, manteiga,
ovos, carne, hortalizas ou pan de fariñas galegas é necesario un
sistema de orixes certificadas con etiquetas claras. E a nosa
decisión. Eu agora vou por leite do día.
·
· ·
Papá
ven en tren 19/3/2010
Recordarán
moitos dos lectores máis veteranos, o vello anuncio do
tardofranquismo, no que a compañía estatal Renfe invitaba aos
viaxeiros a utilizar unha vetusta oferta ferroviaria para os seus
desprazamentos. Daquela os trens de friameira e bota de viño
competían malamente co puxante "coche propio",
protagonista dos atoamentos domingueiros á entrada de Madrid e
outras grandes e pequenas cidades. Coas colas ironizaba outra
compañía tamén estatal, poñendo grandes carteis nos que
proclamaba "Con Iberia ya habría llegado" para promover os
seus reactores, polo menos aos executivos.
Tren,
coche e avión formaron un trespés inestable no que a pata
ferroviaria foi esmorecendo a favor das catro rodas e dos jet, ata o
advenimento dos AVE -nada que ver con saúdos romanos nin con animais
emplumados- canda a orxía nacional de 1992, léase Expo ao Sur e
Olimpíadas ao Leste.
A
alta velocidade nos trens e os vos baratos nos avións debuxaron un
novo escenario para os desprazamentos de media ou longa distancia na
era B.I. (da Burbulla Inmobiliaria), iso si, naqueles afortunados
territorios que contaban con parada e fonda destes transportes. A
outra alternativa, o cochiño -nada que ver co digno porco- atopou
novos vieiros na chea de quilómetros de camiños de asfalto que
deixaron as subvencións da UE xestionadas polo grupo EADCIA (Estado,
as Autonomías, as Deputacións, os Concellos e as Iniciativas, ou
sexa as Autopistas). A algúns aínda lle souberon a pouco, cando
case completada a autopista a Ferrol se facía a enésima proposta de
“Ponte-das-Rías” para engadir máis asfalto, esta vez cruzando a
Marola.
En
troques moitos dos ártabros, habitantes da “Cidade das Rías”,
soñamos para a era d.B.I. -despois da B.I., xa saben- con coller un
dos numerosos trens rápidos que unirán o Castro de Ferrol co Castro
de Coruña para facer unha xestión, ver algo no Jofre ou no Rosalía
de Castro, ou darse un paseo por algún dos dous Cantóns, segundo
cadre. Non tarden: queremos ir en tren!
·
· ·
De
estrea no Jofre 5/3/2010
O
vindeiro martes estréanse no Teatro Jofre as obras premiadas no
apartado de Composición do Concurso Constantino Bellón 2009. De
novo o teatro ferrolán acollerá unha cita singular para a creación
musical coa gaita de protagonista. Foi en 2003 cando o concurso de
gaita máis veterano e prestixiado de Galicia incluíu un novo
apartado cunha ousada invitación para a composición de obras para
gaita, soa ou con acompañamento.
Para
sorpresa de moitos -incluíndo a quen subscribe- foron xa máis dunha
ducia de compositores os que aceptaran o reto, regalando un feixe de
obras frescas innovadoras e fermosas. A relación de gañadores
está escrita na páxina web do Ateneo Ferrolán, promotor do
concurso, pero tamén na memoria dos que asistimos á convocatoria
anual da estrea no máxico encadre do Jofre.
Obras
nas que a gaita soa, acompañada por piano ou ensamblada coa corda,
trouxeron a ledicia aos organizadores pola participación e,
especialmente, ao público, que xa constatou ano tras ano a calidade
da música e da interpretación posta en escena. O concerto demorouse
a este 2010 polas das dificultades do ano pasado, cando faltou
o aporte económico que tivera dende os seus comezos da Consellería
de Cultura, podendo celebrarse grazas ao acordo unánime de apoio da
corporación municipal de Ferrol. Esperemos que a XX convocatoria
deste nada ensimismado certame recobre o apoio do goberno de todos os
galegos.
A
cita deste ano ten o alicerce da interpretación da obra gañadora,
LUGRÍS, de Jesús Rodil Rodríguez, para gaita solista, orquestra de
corda, percusión e piano. Con igual acompañamento escoitaranse os
accésit TUMBALEIRA e JOTA, de Javier María López Rodríguez e
Pablo Devigo Vázquez, respectivamente, este último gañador tamén
do concurso de gaita solista. A presenza de tantos músicos fará
pequeno o escenario do teatro, e así deberán estar os asentos para
este luxo de espectáculo único e irrepetible. Anímense a ir, eu
non mo perdo!.
·
· ·
Novas
froles para o TOXOS 19/2/2010
Contábame
nun paseo un amigo boliviano, admirado do esplendor verde e amarelo
dos montes galegos en primavera, que esas -mellor que o azul e o
branco- deberían ser as cores da bandeira galega.
Certo
que durante o inverno, o verde de toxos, xestas e carqueixas poñen
unha capa á paisaxe do país ata que, coa luz e a calor, as flores
louras destes matos rompen o dominio do verde nas ladeiras. É
posible que esta visión cromática levara aos fundadores do coro
decano dos galegos a denominarse Toxos
e Froles no 1914, poñendo no
seu nome unha evocación do máis enxebre do país. Isto transmitiu
durante anos “o coro”, un fato de xentes unidos contra vento e
marea para manter a esencia da cultura popular galega nun entorno, o
ferrolán, dominado por tantas tendencias foráneas. Así o lembraba
en 1993 Xavier Alcalá nun artigo de “Labor Galega” -a revista do
Toxos- cando escribía “...un grupo de homes e mulleres galegos
conectábanme, ao cantar e danzar co outro
mundo intuído antre as
paisaxes da aldea”.
O
“Toxos”,
un dos que en Galicia seguiron a senda de “Aires da Terra”,
fundado polo pontevedrés Perfecto Feijoo, asumiu dende a súa
fundación non so o importante papel de conservar e fomentar a música
do país, tamén fixo bandeira de causas como a reivindicación de
Concepción Arenal ou vencellos con intelectuais como Sofía
Casanova, Otero Pedrayo e Carballo Calero.
Polo
Toxos e Froles pasaron en tantos anos coristas, danzantes, gaiteiros
e percusionistas, dirixidos por músicos como Manuel Lourenzo, o seu
primeiro gaiteiro e promotor, Pío Rodríguez Puga, Manuel Fontao ou
Adolfo Ramonde. Constantino Bellón tamén temperou as gaitas en La
do coro, e outro gaiteiro Arturo Lamas, encabezou a lista elixida na
última asemblea para presidir a nova etapa da entidade ferrolá.
As
entidades pasan por etapas, e a xestión última do Toxos o puxo en
serio perigo. A nova directiva, debe ser a nova xeira de flores que
aviven unha entidade que Ferrol e Galicia queren, recoñecen e
necesitan.
·
· ·
Do
branco ao negro 5/2/2010
Nesta
época do dixital compre lembrar que na Fotografía, así con
maiúscula, a que ten máis de 150 anos, a do branco e negro, o
momento da verdade era o positivado.
Era no cuarto escuro cando a luz que atravesaba o negativo
impresionaba as sales de prata do papel para que, tras duns momentos
de emoción no líquido revelador, a imaxe xurdira para revelar o
acerto ou fracaso da instantánea. Pouco que ver coa inmediatez de
hoxe, cando feita a foto ou o vídeo no móbil mándase pola rede, á
impresora, ou ao laboratorio da esquina.
Tras
do positivado, feito por un ou recollidas e pagas as fotos na tenda,
viña a exame crítica da foto: cantos máis matices de gris tivera,
mellor resultaba a imaxe. A ser posible, abranguendo toda a gama,
dende o negro ao branco puros. Así eran cativas as fotos con poucas
tonalidades e contrastes, e gañaban á vista cando amosaban
unha boa riqueza tonal.
Un
ten para si que a vida cotián, a realidade -calquera cousa que iso
sexa- a percibimos as persoas á maneira da fotografía clásica. O
que acontece, a nós ou aos demais, chéganos con matices que cada un
interpreta ao seu xeito, faltaría máis. Hai entre nós quen tende
ao claro, hai para quen as escuridades dominan a vida. Case sempre
todos levan algo de razón e case sempre estamos máis ou menos
errados, xa que opinamos tanto influídos polas nosas crenzas e
experiencias como pola calidade da información de que dispoñemos.
Poden os medios de comunicación ser parcos ou excesivos na selección
e o tratamento da información, pode estar ben traballada e
presentada ou intencionadamente sesgada, ese é o xogo do que
lectores e espectadores debemos coñecer as regras para ter unha
opinión fundada.
Dende
esta columna tentarase achegar unha colección de instantáneas da
vida con todos os matices posibles e co compromiso, ao xeito
do fotógrafo de cámara e laboratorio, de asumir o dito dende o
encadre, a composición e o procesado para dar, sempre, unha opinión
en positivo.